عصر قم - بسیاری از مردم ایران نام دریاچه نمک یا حوض سلطان بارها به گوششان خورده است و می‌دانند که این دریاچه متعلق به استان قم است. اما «گنبد نمکی» قم عنوانی است که خیلی از هموطنان با آن آشنا نیستند یا مطلبی در خصوص آن ندیده‌اند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از قم، «جاذبه‌ای شبیه به مریخ» شاید این توصیف خوبی برای گنبد نمکی قم باشد.
دریاچه‌ای نمکین که در میان صخره‌های بنفش، نارنجی، قهوه‌ای و آبی احاطه شده است. صخره‌هایی که آنها هم از جنس نمک و املاح معدنی هستند. پدیده زمین شناسی 60 هزار ساله که جلوه‌ای کم نظیر دارد. استان قم به دلیل قرار گرفتن در مرکز فلات ایران و منطقه گرم و خشک طبیعت خاص خود را دارد. شاید اینگونه به نظر بیاید که یک منطقه کویری یا بیابانی نمی‌تواند جاذبه خاصی برای گردشگران و طبیعت گردان داشته باشد اما با کمی توجه زیبایی‌های طبیعی این استان به چشم خواهد آمد.
دریاچه نمک یا حوض سلطان بخشی از طبیعت قم محسوب می‌شود و بسیاری از مسافران در جاده منتهی به قم چشمشان به آن می‌افتد. جاذبه‌های بکر روستاهای این استان نیز چیزی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت. اما وجود یک جاذبه طبیعی 60 میلیون ساله می‌تواند نکته برجسته‌ای برای گردشگران از سراسر جهان باشد.
زمینی شبیه به سطح سیاره مریخ در مسیر قم به شهر جعفریه وجود دارد که به «گنبد نمکی» معروف است. برای دسترسی به این جاذبه طبیعی، ابتدا باید از جاده اصلی قم به سمت دامشهر حرکت کرد. پس از گذشتن از پل، به دو جاده موازی برخورد می‌کنید که باید جاده سمت راست را انتخاب کنید. سپس لازم است حدود 9 کیلومتر رانندگی کنید تا به محل این گنبد طبیعی دسترسی پیدا کنید. گنبد نمکی طغرود در حدود 20 کیلومتری شهر قم و در 2 کیلومتری شهرک دامشهر واقع شده است.
این گنبد بزرگترین گنبد نمکی ایران و تنها گنبد نمکی به شکل متقارن در کشور است و یکی از جاذبه‌های ژئوتوریسم (زمین گردشگری) کشور محسوب می‌شود. پدیده‌ای که یکی از موقعیت‌های مورد علاقه عکاسان و طبیعت گردها محسوب شده و با وجود کمتر شناخته شده بودن، در معرض آسیب هم قرار گرفته است.
در میان این پدیده طبیعی دریاچه زیبای نمک تشکیل شده که دارای خواص درمانی است و می‌تواند عاملی برای جذب گردشگران در حوزه سلامت باشد. دریاچه نمک گنبد طغرود در میان صخره‌ها و کوه‌هایی که در آن سنگ نمک‌هایی به رنگ‌های قرمز، قهوه‌ای، آبی، بنفش و سفید به چشم می‌خورند احاطه شده است. آب این دریاچه بسیار زلال اما شدیداً تلخ است.
آب این دریاچه مملو از مواد معدنی است که به منظور جذب گردشگران نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر و اطلاع رسانی بهتر دارد. در کنار جنبه‌های درمانی و گردشگری، این پدیده یک منبع بسیار مناسب برای تحقیقات زمین شناسی است. در فصل‌های مرطوب و پربارش، حجم آب این دریاچه افزایش می‌یابد و گستره وسیع‌تری را پوشش می‌دهد. اما در فصول خشک و کم‌بارش، این دریاچه به‌شدت کاهش حجم یافته و به جز یک گودال کوچک در مرکز، تقریباً خشک می‌شود این محل از طریق حرکت لایه‌های بزرگ نمک‌های زیرزمینی و در طی ده‌ها میلیون سال تشکیل شده و به‌خاطر شکل و شمایلی که دارد گنبد نمکی نامیده می‌شود. گنبدهای نمکی اصولاً در آب وهوایی با دمای بالا و تبخیر زیاد شکل می‌گیرند. به جز گنبد نمکی مشهور قم، در استان سمنان و هرمزگان هم چنین پدیده‌ای وجود دارد.
هسته مرکزی گنبدهای نمکی از سنگ تشکیل شده است. بارندگی‌های فصلی نقش مهمی در شکل‌گیری این ساختارها ایفا می‌کنند. پس از بارش باران، آب سریعاً تبخیر شده و روی زمین‌های نمکی اشکال تازه‌ای ایجاد می‌کند که باگذشت زمان به شکل گنبدی درمی‌آیند.
گنبدهای نمکی تحت‌تأثیر عوامل مختلفی مانند بارش، تبخیر، فرسایش و انحلال نمک، دچار تغییر و تحول مداوم می‌شوند. این تغییرات گاهی به صورت تدریجی و در طول زمان رخ می‌دهند و گاهی نیز ناگهانی و سریع هستند. گاهی اوقات نیز این ساختارها به طور کامل فرومی‌ریزند و از بین می‌روند.
یکی از بناهای تاریخی در نزدیکی گنبد نمکی، کاروانسرای «کوه نمک» است. این بنا یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی دوره سلجوقیان در استان قم است که در 15 کیلومتری جاده جعفریه و در بخش جعفرآباد واقع شده است. این کاروانسرا در سال 1380 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در طراحی این کاروانسرا عناصر معماری دوران سلجوقی مثل پلان چهار ایوانی و ضلع‌های مربعی استفاده شده است. در بین هر کدام از ضلع‌های این کاروانسرا یک فرورفتگی به‌شکل محراب وجود دارد. در کنار این محراب‌ها حجره‌های کوچکی دیده می‌شود و به منظور ساخت سقف در این کاروانسرا از آجر و برای دیواره‌های آن از سنگ استفاده شده است.
این بنا در گذشته نقش مهمی در تبادل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی میان مناطق مختلف ایفا می‌کرده است. مسافران و بازرگانان از سراسر کشور در این کاروانسرا اقامت می‌کردند و ضمن استراحت، اطلاعات و تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذاشتند.
در نزدیکی گنبد نمکی یک معدن نمک نیز در گذشته وجود داشت که هم اکنون تعطیل است و یکی از دلایل تعطیلی آن سو برداشت ذکر شده است. به دلیل غلظت پایین نمک در این منطقه، نمک استخراج شده از این معدن بیشتر برای مصارف صنعتی و غیر غذایی مورداستفاده قرار می‌گرفته است اما این برداشت‌های نامنظم باعث ورود مواد زائد و آلاینده‌هایی چون گچ و نمک‌های مارن به درون گنبد نمکی شده که علاوه بر آسیب به ساختار طبیعی و زیبایی این پدیده، خطرات زیست‌محیطی را نیز به همراه داشته است.
ضرورت توجه هرچه بیشتر مسئولان و نهادهای استان قم به این منطقه گردشگری می‌تواند موجب کاهش تخریب داشته‌های محیطی و تاریخی این پدیده با ارزش شود و بسیاری از علاقه مندان، گردشگران و محققان را برای بهره بردن از این جاذبه خدادادی راهی این استان کند.
کد خبر 847686