چاپ

عصر قم - ایسنا /یک استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: سعدی با تبحر در قالب‌های گوناگون شعری، چهره‌ای یگانه در تاریخ ادبیات فارسی است و آثارش از جنبه‌های مختلف ادبی، کم‌نظیر و گاه بی‌نظیر به‌شمار می‌روند.
جواد مرتضایی با تاکید بر چندبعدی بودن توانایی‌های سعدی در حوزه ادبیات فارسی اظهار کرد: بدیهی است که بسیاری از شاعران و ادبای ما تنها در یک ژانر یا قالب شعری تبحر دارند، اما سعدی چهره‌ای یگانه در تاریخ ادبیات فارسی است که در قالب‌های گوناگون شعری از جمله غزل، قصیده، قطعه، رباعی، مفردات و دیگر گونه‌های ادبی، چنان مهارتی از خود نشان داده که آثار برجسته‌اش را می‌توان کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر دانست.
وی با اشاره به گستره آثار سعدی در قالب‌ها و ژانرهای مختلف ادبی گفت: در تاریخ ادبیات فارسی نظیری برای سعدی نمی‌یابیم که بتواند در قالب‌ها و ژانرهای مختلف، داستان‌هایی بیافریند و پس از او نیز کمتر شاعری توانسته به پای آثار جاودانه‌اش برسد. سعدی نه‌تنها در شعر بلکه در نثر هم چیره‌دست بوده و توانسته است در هر دو عرصه آثار فاخر و مانایی خلق کند.
مرتضایی با پرداختن به جایگاه بوستان سعدی در میان آثار مثنوی فارسی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم به قالب مثنوی بپردازیم، بوستان سعدی که در این قالب سروده شده است را می‌توان هم‌وزن شاهنامه فردوسی دانست. با این تفاوت که شاهنامه اثری در ژانر حماسی و بوستان سعدی سرشار از حکمت، اخلاق، تربیت و اندرزهای اخلاقی است. در بوستان، سعدی با بهره‌گیری از زبان فاخر و آهنگین مثنوی، مفاهیم بلند اخلاقی، اجتماعی و انسانی را با زبانی شاعرانه بیان کرده و به همین سبب، این اثر همچنان در میان آثار تعلیمی فارسی جایگاهی ممتاز دارد.
وی در خصوص تنوع قالب‌های شعری در آثار سعدی بیان کرد: شاعران بزرگی همچون حافظ، فردوسی، خاقانی و دیگر نامداران عرصه ادب معمولاً در دو یا سه قالب شعری درخشان ظاهر شده‌اند، اما سعدی در بیشتر قالب‌های شعری حضوری پررنگ و اثرگذار دارد. این تنوع و تسلط نشانه‌ای از نبوغ، وسعت ذهن و عمق دانش او در حوزه ادبیات و زبان است.
گلستان سعدی نمونه‌ای بی‌بدیل از نثر مسجع فارسی است
این استاد دانشگاه در مورد نثر فاخر سعدی تصریح کرد: گلستان سعدی نمونه‌ای بی‌بدیل از نثر آهنگین و مسجع فارسی است؛ نظمی که در دل نثر، بدون آنکه معنا و پیام حکایات سعدی قربانی سجع و موسیقی کلام شود، جای گرفته است. نثر گلستان روان و ملایم است و در عین آهنگین بودن با خواننده همراه می‌شود بی‌آنکه سنگین یا تصنعی جلوه کند. این ویژگی هنر ویژه‌ای است که کمتر نویسنده‌ای توانسته در آثار خود تحقق بخشد.
وی با اشاره به محتوای گلستان افزود: گلستان مشتمل بر هشت باب است که هر یک به موضوعاتی می‌پردازد که انسان همواره با آن‌ها درگیر بوده است؛ از اخلاق و تربیت گرفته تا عشق، جوانمردی، سیاست، تعلیم و تربیت و رفتارهای اجتماعی. از همین روست که این اثر در تمام دوران‌ها خواندنی و سودمند باقی مانده است. نثر ساده و بی‌تکلف آن برای مخاطب امروز نیز همچنان قابل فهم است. همین ویژگی باعث شده که آثار سعدی را «سهل ممتنع» بنامند؛ آثاری که در نگاه نخست آسان می‌نمایند اما آفرینش آن‌ها دشوار است.
مرتضایی ادامه داد: پس از گلستان حدود 73 اثر دیگر همچون بهارستان از جامی و پریشان از قاآنی، به تقلید از آن نگاشته شد، اما هیچ‌یک نتوانستند به موفقیت و محبوبیت گلستان دست یابند. نثر درخشان گلستان چنان است که با گذشت بیش از هفت قرن، همچنان زبان سعدی برای ما قابل درک است و این نشانگر شاهکاری بی‌بدیل و ناشی از تسلط بی‌مانند سعدی بر زبان فارسی است.
وی در خصوص ویژگی‌های زبانی گلستان عنوان کرد: در گلستان جمله‌بندی‌ها به‌گونه‌ای است که با جان آدمی در می‌آمیزد و محتوای اثر نیز ریشه در زندگی واقعی دارد. این خصوصیات باعث شده که بسیاری از عبارات گلستان به ضرب‌المثل‌های رایج در زبان فارسی بدل شوند.
سعدی جامعه‌شناس زمانه خود بوده است
این استاد زبان و ادبیات فارسی با نگاهی جامعه‌شناسانه به آثار سعدی گفت: بی‌شک می‌توان سعدی را جامعه‌شناس دوران خود دانست، چراکه در گلستان اوضاع فردی و اجتماعی عصر خویش را به زیبایی ترسیم کرده است. افزون بر آن سعدی قریب به 30 سال جهان‌گردی کرده، شهرها و کشورهای مختلف را دیده و تجربیاتی گرانبها اندوخته که همه را در آثار خود بازتاب داده است. او به‌خوبی روحیات انسان‌ها را شناخته و از آن‌ها سخن گفته است و شاید به همین دلیل است که آثارش چنین جهانی و ماندگار شده‌اند.
مرتضایی در خصوص قالب قصیده در آثار بیان کرد: سعدی در قالب قصیده از نظر فرمی دگرگونی چشمگیری ایجاد نکرد، اما در محتوا و مضمون، تحولی ژرف پدید آورد. در حالی که فلسفه اصلی سرایش قصیده در ادب فارسی مدح شاهان بوده، سعدی در قصاید خود صرفاً مدح‌گو نیست. او به سبب جایگاه و احترام والایی که نزد پادشاهان فارس داشته، بی‌پرده به پند و اندرز آنان پرداخته و این خود امری استثنایی در سنت قصیده‌سرایی است. برخلاف بسیاری از شاعران درباری که تنها در مدیحه‌سرایی می‌درخشیدند، سعدی حتی در مدح نیز اندرز می‌گفت و راهی متفاوت در پیش گرفت.
وی با اشاره به فضای درباری آن دوران افزود: در فضای دربار، شاعران ناچار بودند پادشاهان را با اغراق ستایش کنند و کسی جرأت پند دادن به آنان را نداشت. از این رو می‌توان سبک انتقادی سعدی در قصایدش را جسورانه و ستودنی دانست. شجاعت در بیان حقایق یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سعدی است؛ او اهل تعارف و چاپلوسی نبود حتی اگر در دربار شاهان سخن می‌گفت.
این استاد دانشگاه در خصوص رویکرد انسان‌گرایانه سعدی عنوان کرد: از سوی دیگر ویژگی دیگر سعدی که کمتر بدان پرداخته می‌شود، نگاه انسانی و جهان‌وطنی اوست. او در بسیاری از آثارش از همدلی با انسان‌ها فارغ از دین، نژاد و ملیت سخن گفته است. نگاه سعدی به جهان، نگاهی اخلاق‌محور، صلح‌طلب و مردم‌دوستانه است. پیام جهانی سعدی امروزه نیز برای جامعه بشری مفید و کاربردی است.
ایران در زمینه فرهنگ و ادبیات همتایی در دنیا ندارد
وی تصریح کرد: وظیفه والدین است که فرزندان خود را با آثار بزرگان ادب فارسی به‌ویژه سعدی آشنا سازند. حتی اگر شب‌ها تنها یک صفحه از گلستان را برای آن‌ها بخوانند، گامی ارزشمند در زنده نگه‌داشتن این فرهنگ غنی برداشته‌اند. گرچه ممکن است کشور ما در حوزه فناوری از برخی کشورها عقب باشد، اما در زمینه فرهنگ و ادبیات بی‌تردید ایران سرآمد است و در این عرصه همتایی ندارد.
سعدی یکی از ستون‌ها و ریشه‌های فرهنگ فارسی است
مرتضایی ادامه داد: باید بکوشیم این میراث گران‌سنگ را نه‌تنها حفظ، بلکه به نسل‌های آینده منتقل کنیم؛ زیرا ادب ریشه فرهنگ ما بوده و سعدی یکی از پرشکوه‌ترین ستون‌های آن است.