عصر قم - دیدارنیوز-مسعود پیوسته: پنجمین نشست علمی بررسی اندیشه‌های آیت الله منتظری با موضوع «حقوق مخالفان و وفاق ملی»، پنج‌‎شنبه 29 آذرماه مصادف با پانزدهمین سالگرد ارتحال این مرجع فقید عالم تشیع با حضور حدود یکصد تن از علاقمندان مشی و نگاه ایشان برگزارشد.
عمادالدین باقی، حقوقدان و فعال حقوق بشر در این نشست، گفت: «من واقعا این شعار آقای پزشکیان که سرلوحه برنامه دولتش تحت عنوان وفاق ملی است را یک نسخه‌ی نجات بخشی برای امروز ایران می‌دانم، ولی پیش شرط تحقق وفاق، رعایت حقوق مخالفان است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
»

وی در انتهای صحبت هایش اشاره‌ای به نام سخرانان غایب و حاضر جلسه کرد. در این بین، از وسط جمعیت، مرضیه (مینو) مرتاضی لنگرودی، از فعالان ملی مذهبی و حقوق زنان، با دوگانه‌ای از مزاح و جدی خطاب به باقی گفت: «آقای باقی! خانم‌ها که جزو عوام‌اند، در لیست سخنرانی‌های‌تان نیستند؟!
آیت الله منتظری، دوست انسان و هوادار دولت رحمانی علی‌اکبرگرجی، حقوقدان نیز در این نشست، اظهار داشت: «در مجلس خبرگان قانون اساسی یا مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، نگاه انقباضی و سرکوبگر وجود نداشت. وقتی مشروح این مذاکرات را می‌خوانید و فق‌هایی که در آن مجلس خبرگان قانون اساسی بودند، آن قدر به قدرت اندیشه و بیان خود ایمان داشتند که گاهی می‌گفتند آقا ما باید در زمینه‌ی آزادی بیان، باید آزادی مطلق بدهیم. ببینید، گاهی اوقات در آن مجلس، چنین حرف‌هایی زده می‌شد.
شما الان آن دیدگاه‌ها را بیایید مقایسه کنید با همین قانون مطبوعات که بر ما حاکم است. البته به نظر من همه این قوانینی که مانند قانون مطبوعات، حق بیان و حق اندیشه ورزی آدمیان را نادیده می‌گیرند، این‌ها ناقانون‌اند.‌
می‌خواهم از نگاه آیت الله منتظری درباره حق و آزادی‌های مخالفان بگویم. شما دوستان، از تحولات و تطورات اندیشه‌ای آیت الله منتظری باخبرید. درمجموع تصورم این است که اگر بخواهیم اندیشه سیاسی و اندیشه حقوق اساسی و حقوق عمومی آیت الله منتظری را در دسته بندی‌های رایج قراردهیم، بی شک، اندیشه او در جرگه‌ی اندیشه‌های مردم سالار قرار خواهدگرفت.
آیت الله منتظری هرچه از دهه شصت فاصله گرفته، بر مدارا و مهربانی خود افزوده است. رفته رفته مسأله پلورالیسم و کثرت گرایی را پذیرفته، ریاکارانه هم نپذیرفته، با جان و دل پذیرفته. نه با دین ستیزی و دین خصمی، نه، بلکه با دین خویی به مدارا رسیده. به مدارا با مخالف رسیده. در چنین نظام فکری، اصل بر آن است که همه مردم به صورت قطعی از حق برخوردارند. اصل بر محق بودن انسان هاست. در این نظام فکری عدالت جویانه است که به این نتیجه می‌رسم حقیقت، ممکن است از آنِ مخالفان من هم باشد.»
این حقوقدان در بخش دیگری از سخنانش به پندار و رفتار متأثر از نظارت استصوابی و شورای نگهبان پرداخت و گفت: الان هم اینکه شما مجبور شده اید اینجا در یک محیط کوچک، گرد هم بیایید، درواقع اقتدارگرایان به شما اجازه تجمع در یک فضای بهتر را ندادند، این دقیقا از مصادیق حکمرانی نظارت استصوابی است.
یا وقتی که سیصد صفحه از کتابم را سانسور می‌کنند. کتابم را تقدیم کرده بودم به میرزا یوسف مستشارالدوله، نویسنده کتاب یک کلمه که در زندان قزوین، کتابش را آن قدر برسرش کوبیدند تا به شهادت رسید. نوشته بودم اولین شهید راه قانون مداری. گفتند چرا به او نام شهید داده اید؟! این را حذفش کن. یکی اش این بود. این‌ها مصداق حکمرانی کفرآلود و زور بنیانِ نظارت استصوابی است.
سپس فاطمه فرجی، وکیل، متن پیام سعید حجاریان (فعال سیاسی اصلاح طلب) با عنوان پیچ تاریخی را خطاب به جمع حاضر در نشست قرائت کرد که مضمونش دغدغه انسان مداری آیت الله منتظری بود.
سخنران بعدی، مرضیه (مینو) مرتاضی لنگرودی بود. وقتی پشت میکروفون قرارگرفت، بالبخند گفت: «می گویند حق گرفتنی است، می‌خواستیم ببینیم می‌شود یا نه! (خنده‌ی حضار)
وی پس از قرائت قطعه شعری از سهراب سپهری ادامه داد: «دانش وقتی در کنار ایمان قرار می‌گیرد، خواهی نخواهی میوه اش تواضع است. چون طرف درک می‌کند که چگونه باید در این دریا شناور باشد. او چیزی در دانش، خلق نمی‌کند، بلکه کشف می‌کند؛ و همچنان و قرن هاست که این کشفیات ادامه دارد.»
وی درباره شخصیت مداراگرانه‌ی آیت الله منتظری گفت: «ایشان مداراگر و بسیار مهربان و طناز بودند. چه در قبل از انقلاب و چه پس از انقلاب، هربار خدمت شان رسیدم، جز با زبان طنز و شادی و مهربانی از ایشان سخن نشنیدم. آن موقع‌ها که محضرشان می‌رسیدم و مطرح می‌کردم که چرا به صراحت نمی‌گویید که زن‌ها می‌توانند رئیس جمهور شوند، هر بار که مرا می‌دیدند می‌گفتند تو هنوز می‌خواهی رئیس جمهور شوی؟! من هم می‌گفتم ما تا آخر عمر می‌خواهیم رئیس جمهور شویم اگر علما بگذارند!» (خنده‌ی همراهی جمعیت)

علی اکبر علیخانی، عضو هیأت علمی دانشگاه و پژوهشگر و نویسنده در حوزه‌های اندیشه سیاسی، فلسفه سیاسی و مطالعات صلح نیز در ادامه‌ی این نشست بررسی اندیشه‌های آیت الله منتظری، درباره‌ی تأثر خاطر آیت الله منتظری از امام علی و نهج البلاغه گفت: «حدس من این است که ایشان متأثر از نهج البلاغه و امام علی بوده تفکراتی که درباب حقوق مخالفان دارد.»
محمود صلواتی، زندانی سیاسی قبل و پس از انقلاب اسلامی، مسئول مدارس آیت الله منتظری در حوزه علمیه قم، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، نویسنده و مترجم، کلامش را با آیاتی از سوره شرح شروع کرد: «الم نشرح لک صدرک. سینه گشودگی. سعه صدر، که این، لازمه‌ی حرکت در جامعه است. باحوصله با مسائل برخوردکردن. آیت الله منتظری یک انسان وفاق گرا بود. ما در تاریخ انقلاب، ما کسانی را داشته ایم که از سعه صدر و سینه گشودگی برخوردار بودند. مثل آقای طالقانی که شورا‌ها را مطرح کرد. آقای منتظری هم این خصوصیت شرح صدر را داشتند. مرحوم مهندس بازرگان هم همین طور که دانشگاه را با حوزه پیوند داد. یکی از شخصیت‌هایی که شرح صدر دارند، جناب لطف الله میثمی اند که اینجا حضور دارند و ما و ایشان قبل از انقلاب هر دو زندان بودیم. آیت الله سیستانی در عراق هم همین طور. من اینجا اجمالا به چند مورد ویژگی که بیانگر شرح صدر آیت الله منتظری است را بیان می‌کنم. یکی به خاطر دوران کودکی ایشان است. دیگر اینکه، ایشان تحت تأثیر نهج البلاغه بود. سوم، حق پذیری ایشان است. خلاصه کنم کلامم را، از این سوره، استفاده می‌شود که این یک حرکت دائمی است که یک انسان کنشگر اجتماعی به صورت دائمی حرکتی را طی می‌کند؛ که از سعه صدر و شرح صدر شروع می‌شود و بعد، با مشکلات مواجه می‌شود و بعد، مراتب در کار‌ها آسان می‌شود و به آسانی‌ها روی می‌آورد، بعد تمام شد؟ نه، برگرد به خدا. وقتی فارغ شدی، دوباره بلند شو به اطاعت خدا و رفتن به وحدت، تا زمینه‌ای شود برای بازگشت به جامعه و کثرت.»
سخنران بعدی، مرادعلی توانا، همسر زنده یاد زهرا شجاعی بود که او نیز از شجاعت و عدالت مرحوم آیت الله منتظری گفت. او ابتدا از بیماری همسرش گفت که به هر دری می‌زدم تا همسرم از مرگ نجات پیداکند، وی از عارفی گفت که نگاه برزخی داشت و قراربود به محضرش برود، از آن عارف گفت که به وی خبر داد همسرش بر اثر همین بیماری از دنیا خواهد رفت.
توانا در ادامه صحبت هایش گفت: «پس از درگذشت آیت الله منتظری از آن عارف خواستم که بگوید هم اکنون مرحوم آیت الله در چه جایگاهی قراردارد که گفت در باغی بزرگ و در خانه‌ای که بر بالای آن نوشته است این خانه به علت شجاعت و عدالت آیت الله منتظری به وی هدیه شده است.
پس از پایان سخنرانی توانا، در بین جمعیت شنیده می‌شد که برخی خطاب به آقای باقی می‌گفتند به این آقا بفرمایید دیگر از این خرافه‌ها نگوید. باغ بزرگ و اینها!

هادی قابل، روحانی نواندیش، آخرین سخنران این نشست بود. او گفت: «پنجمین نشست علمی بررسی اندیشه‌های آیت الله منتظری را برگزار کردیم، در حالی که اگر برای ما مانع ایجاد نمی‌کردند، امروز در ح ال برگزاری هشتمین نشست بررسی علمی اندیشه‌های حضرت آیت الله بودیم.
ما به اتفاق دوستان و شاگردان شان در مجمع محققین و مدرسین در صدمین سالروز تولدشان، گفتیم دبیرخانه علمی راه اندازی کنیم که به بررسی اندیشه‌های فقهی شان بپردازد، چون وجه سیاسی شان به جامعه شناسانده شده است، پس از حصر، از آیت الله منتظری خواستیم کلاس‌هایی را برگزارکنند. گفتند، چون دارو مصرف می‌کنند و باید برای تدریس، مطالعه داشت، فعلا قادر نیستم. ولی وقتی خیلی اصرار کردیم ایشان مایل شدند درس مکاسب محرمه را برگزار کنند. چون به مکاسب محرمه اشراف داشتند تا اینکه رسیدند به مبحث «سب المومنین حرام»، یکی از بحث‌هایی که مرحوم شیخ انصاری مطرح کردند. در همان جلسه اول، من به جناب موحدی که کنارم نشسته بودند، گفتم خب سب المومنین حرام، قبول، اما آیا سب الانسان، جایز؟! سب الکافر جایز؟! یا سب المشرک یا منافق، جایز؟! آقای موحدی گفتند بعد از درس، برویم خدمت شان و همین‌ها را مطرح کنیم. همین کار را کردیم. ایشان در پاسخ فرمودند درست است، ولی باید در این زمینه مطالعه شود و منابع جمع آوری شود، که چنین شد و جناب عمادالدین باقی هم این منابع را تدوین و جمع آوری کردند و بعد تبدیل به یک رساله شده است. حضرت آیت الله منتظری در این باره فرمودند یکی از اشتباهات ما در حوزه این بود که ما توجهی به حقوق و کرامت انسان در فقه نداشتیم. این یک افق جدیدی را برای فقیهان نوآور و جوان و خوش فکر باز می‌کند و همین طور هم شد.»