عصر قم - ایرنا / رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت نسبت به افزایش ابتلا به تب مالت در کشور هشدار داد و گفت: طبق آمار ثبت‌شده در سال 1403، حدود 18 هزار مورد ابتلا به تب مالت گزارش شده است، اما به دلیل مراجعه برخی بیماران به مراکز درمانی خصوصی، احتمالاً تعداد واقعی مبتلایان بیشتر از این رقم باشد.
بیماری تب مالت یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک انسان و دام بوده و به‌شدت مسری است. مصرف شیر غیرپاستوریزه، گوشت خام یا نیمه‌خام و تماس نزدیک با ترشحات بدن حیوان مبتلا به بیماری، از دلایل اصلی انتقال این بیماری به انسان هستند. این بیماری با نام‌های بروسلوز، تب مدیترانه و تب ناخواسته نیز شناخته می‌شود.
باکتری بروسلا که ایجادکننده بیماری است، طیف گسترده‌ای از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می‌سازد. این بیماری به علت ایجاد سقط جنین در دام‌ها، کاهش تولید شیر، ناباروری و نازایی دام‌های مبتلا و همچنین به علت ابتلای انسان به بیماری تب مالت، همواره از دو بعد اقتصادی و بهداشتی مورد توجه قرار می‌گیرد.
تب مالت از گاو، خوک، گوسفند یا بز آلوده به انسان انتقال می‌یابد اما از انسان به انسان خیر. تب مالت روی اعضای خون‌ساز بدن مانند مغز استخوان، گره‌های لنفاوی، کبد و طحال تأثیر می‌گذارد. تب مالت در دو نوع حاد و مزمن دیده می‌شود. دوره نهفتگی این بیماری می‌تواند 5 تا 60 روز باشد (چندین ماه نیز دیده شده‌است). تب مالت در مردان 20 تا 60 ساله شایع‌تر است.
مصرف شیر، محصولات لبنی (کره، پنیر) یا محصولات گوشتی حیوانات آلوده موجب سرایت بیماری به انسان می‌شود. کم‌خونی وخیم یا مشکلات معده و سابقهٔ جراحی آن به دلیل کاهش اسید معده امکان بروز بیماری را بالا می‌برد. اسید معده تا حدودی احتمال ابتلا را کاهش می‌دهد. به‌طور کلی این بیماری در میان افرادی که با حیوانات زیاد در تماس هستند (کشاورزان، دامداران، قصابان، دامپزشکان) و افرادی که به مناطق آلوده سفر می‌کنند شایع‌تر است.
علائم بالینی تب مالت در کودکان چندان مشخص نیست. طحال در نیمی از موارد بزرگ است. طحال بزرگ بیشتر همراه بزرگ شدن غدد لنفی است. دانه‌های جلدی به صورت تب‌خال و پورپورا و دانه‌های دیگر اریتم‌های برآمده کمیاب است.
عامل این بیماری گونه‌های مختلفی از سرده باکتریایی بروسلا هستند. این باکتری‌ها، کوکوباسیل‌های میله‌ای شکل، گرم منفی، کوچک، هوازی و غیرمتحرک هستند که فاقد پوشینه و هاگ می‌باشند. این باکتری‌ها انگل داخل سلولی هستند.

انتقال تب مالت از طریق تماس انسان با دام‌های آلوده یا محیط آلوده
دکتر محمدرضا شیرزادی در گفت وگویی اظهارداشت: تب مالت یک بیماری باکتریایی است که در دام‌ها وجود دارد و از طریق تماس انسان با دام‌های آلوده یا محیط آلوده، از جمله تنفس و یا مصرف فرآورده‌های دامی آلوده، منتقل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه گاهی اوقات این بیماری در آزمایشگاه‌ها نیز به افراد منتقل می‌شود،اظهارداشت: باکتری تب مالت انواع مختلفی دارد، اما گونه‌های مهم آن معمولاً دام‌هایی مانند گوسفند و گاو را درگیر می‌کند. اخیراً، این بیماری در فک‌های دریایی نیز مشاهده شده است.
در صورت عدم تشخیص به موقع، تب مالت می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند ابتلا به بیماری‌های دریچه‌ای قلبی شود
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت ادامه داد که تب مالت می‌تواند به سه شکل «حالت حاد، که با تب ناگهانی و احساس بدن درد همراه است»، «حالت تب دار حاد، که با عوارض موضعی مانند تورم مفاصل همراه است» و «حالت مزمن، که ممکن است شامل تب، سرفه، درد مفاصل، کمردرد و سایر علائم باشد» همراه باشد.
وی هشدار داد که در صورت عدم تشخیص به موقع، تب مالت می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند ابتلا به بیماری‌های دریچه‌ای قلب، اختلالات عصبی، چرک در ستون مهره‌ها و گرفتگی استخوان‌های ستون فقرات شود.
ضرورت واکسیناسیون دامی برای کاهش شیوع بیماری تب مالت
دکتر شیرزادی همچنین با اشاره به کاهش قابل توجه شیوع بیماری تب مالت در بسیاری از کشورهای اروپایی، غرب آمریکا، استرالیا و کانادا، علت این کاهش را واکسیناسیون دامی عنوان کرد و افزود که این واکسیناسیون باعث متوقف شدن ابتلا در دام‌ها می‌شود.
وی همچنین به افزایش قابل توجه موارد ابتلا به تب مالت در مناطق مدیترانه، آسیا، آفریقا و جنوب و مرکز آمریکا اشاره کرد و گفت که در گذشته پیش‌بینی می‌شد سالانه حدود 500 هزار مورد تب مالت در دنیا رخ دهد، اما اکنون این تعداد به حدود 1.5 الی 2 میلیون نفر در سال رسیده است.
دکتر شیرزادی همچنین در ادامه به عوارض مختلف بیماری تب مالت اشاره کرد و توضیح داد: یکی از عوارض شایع این بیماری، مشکلات استخوانی است. در حدود 40 درصد از مبتلایان، کمردرد و درد در نواحی پشت، کمر و شانه مشاهده می‌شود. همچنین، گاهی اوقات علائم ریوی مانند سرفه‌های خشک و حتی درد در ناحیه ریه‌ها نیز ممکن است بروز کند و در موارد شدیدتر، عفونت‌های ریوی مانند آبسه ریه رخ دهد.
در گذشته پیش‌بینی می‌شد سالانه حدود 500 هزار مورد تب مالت در دنیا رخ دهد، اما اکنون این تعداد به حدود 1.5 الی 2 میلیون نفر در سال رسیده است.
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت افزود: عوارض عصبی نیز از جمله مشکلاتی است که می‌تواند همراه با تب مالت باشد.
به گفته دکتر شیرزادی، برخی از بیماران ممکن است دچار افسردگی، اختلالات حافظه و حتی ابتلا به مننژیت و آنسفالیت شوند که این وضعیت‌ها می‌تواند بسیار جدی و ماندگار باشد.
وی همچنین تأکید کرد که در موارد نادر، تب مالت می‌تواند منجر به عوارض قلبی مانند آندوکاردیت (التهاب دریچه‌های قلب) شود. این عوارض، به ویژه در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند تأثیرات طولانی‌مدت و پیچیده‌ای بر سلامت افراد داشته باشد.
تعداد بیماران به طور قابل توجهی بیشتر از سال‌های گذشته شده است
دکتر شیرزادی با اشاره به افزایش موارد ابتلا در سال‌های اخیر، ابراز نگرانی کرد و گفت که تعداد بیماران به طور قابل توجهی بیشتر از سال‌های گذشته شده است. در گذشته، تعداد مبتلایان به تب مالت کمتر از 15 هزار نفر بود، اما اکنون این تعداد به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
به گفته رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت " alt="عصر قم" width="100%" />

طبق آمار ثبت‌شده در سال 1403، حدود 18 هزار مورد ابتلا گزارش شده است، اما به دلیل مراجعه برخی بیماران به مراکز درمانی خصوصی، احتمالاً تعداد واقعی مبتلایان بیشتر از این رقم باشد.
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت می گوید: میزان بروز بیماری تب مالت در ایران در سطح ملی حدود 25 در هر 100 هزار نفر است، اما در برخی مناطق، مانند استان لرستان، این رقم به 87 مورد در هر 100 هزار نفر می‌رسد که نشان‌دهنده یک مشکل جدی است."
به اعتقاد وی، افرادی که با دام سر و کار دارند، افرادی هستند که در معرض خطر قرار دارند. افرادی که به مناطق روستایی سفر می کنند و با دام ها تماس دارند و یا از فرآورده های لبنی دام های مصرف می کنند در معرض ابتلا به بیماری تب مالت قرار دارند.
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: ما گاها در 50 درصد موارد شاهد این هستیم که در یک خانوار 2 بار ابتلا به تب مالت اتفاق بیفتد؛ یعنی اگر از یک خانواده سوال شود که آیا در خانواده شما ابتلا به تب مالت وجود دارد در 50 درصد موارد پاسخ مثبت است. چون همه با هم فرآورده های لبنی را مصرف می کنند.
پیشگیری در دام ها به صورت صحیح انجام نمی شود
دکتر شیرزادی در ادامه به علت بروز تب مالت در دام ها اشاره و تصریح کرد: پیشگیری در دام ها به صورت صحیح انجام نمی شود. ما بر تزریق واکسن به دام ها تاکید داریم اما درست پیگیری صورت نمی گیرد که این واکسن های تزریق شده اثربخش است یا خیر. تکنولوژی تولید واکسن برای گذشته است و باید زنجیره سرمای واکسن ها نیز رعایت شود.
وی گفت: البته در این شرایط، محدودیت‌های زیادی وجود دارد. بسیاری از این سازمان‌ها با کمبود بودجه برای تأمین واکسن و همچنین عدم وجود امکانات کافی برای حفظ زنجیره سرمای نگهداری واکسن‌ها روبه‌رو هستند.
نظارت دقیق‌ بر مراکز عرضه فرآورده‌های لبنی سنتی
به اعتقاد رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت، یکی از دلایل افزایش تب مالت، تمایل مردم به استفاده از فرآورده‌های لبنی سنتی است، که این موضوع می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. بنابراین، اصناف باید وارد عمل شوند و نظارت دقیق‌تری بر مراکزی که فرآورده‌های لبنی سنتی عرضه می‌کنند داشته باشند.
دکتر شیرزادی تاکید دارد: این مراکز مجاز به فروش همه نوع فرآورده لبنی نیستند و تنها اجازه دارند ماست بفروشند. اگر این مراکز قصد دارند فرآورده‌های لبنی دیگری عرضه کنند، باید امکانات لازم برای فرآوری شیر را در فروشگاه‌های خود داشته باشند.
دامدارانی که در پشت سر گله حرکت می‌کنند، ممکن است به‌طور غیرمستقیم آلوده شوند، زیرا دام ها با حرکات خود می‌تواند این ذرات را در هوا پراکنده و افراد را آلوده کنند.
او معتقد است که این نظارت‌ها باید تحت نظر بهداشت محیط انجام گیرد تا اطمینان حاصل شود که فرآورده‌های لبنی خام به‌طور صحیح و بهداشتی عرضه می‌شوند و نظارت بر این فرآیندها به‌ویژه برای جلوگیری از خطرات احتمالی برای سلامت عمومی اهمیت زیادی دارد.
وی در ادامه به دامداران به ویژه روستائیان و عشایر گفت: وقتی دام‌ها آلوده می‌شوند، این آلودگی می‌تواند به انسان‌ها منتقل شود، چه از طریق تماس مستقیم با دام، ترشحات دام، فضولات و حتی ترشحات ناشی از سقط جنین. همچنین، ممکن است از طریق آئروسل‌ها، ذرات ریز در هوا، وارد دستگاه تنفسی افراد شود.
دکتر شیرزادی ادامه داد: دامدارانی که در پشت سر گله گوسفند حرکت می‌کنند، ممکن است به‌طور غیرمستقیم آلوده شوند، زیرا گوسفند با حرکات خود می‌تواند این ذرات را در هوا پراکنده و افراد را آلوده کند.
میزان مرگ‌ومیر ناشی از تب مالت معمولاً کمتر از یک درصد است
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری‌های قابل انتقال از طریق دام به انسان وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه میزان مرگ‌ومیر ناشی از تب مالت معمولاً کمتر از یک درصد است، تاکید دارد که این نکته نباید باعث کم‌توجهی به بیماری شود.
وی از دیگر ارگان ها خواست تا به وظایف خود در این زمینه بدرستی عمل کنند و اقدامات پیشگیرانه و درمانی را به طور مستمر انجام دهند.
دکتر شیرزادی گفت: سازمان دامپزشکی باید واکسیناسیون مناسب دام‌ها را به درستی انجام دهد. اصناف، صنوف و بهداشت محیط نیز باید نظارت دقیقی بر عرضه فرآورده‌های دامی داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که این فرآورده‌ها به‌طور صحیح و بهداشتی عرضه می‌شوند.
باید به دامداری‌ها در روستاها توصیه شود که برای نگهداری دام‌ها رعایت نکات بهداشتی ضروری را انجام دهند تا از آلودگی در امان بمانند.
وی افزود: این موارد باید به‌طور جدی از سوی جامعه و سایر ارگان‌ها پیگیری شود. به عنوان رسانه نیز، وظیفه داریم که این مسائل را به‌طور مستمر و دقیق اطلاع‌رسانی کنیم تا آگاهی عمومی در این زمینه افزایش یابد.