بزرگنمايي:

عصر قم - عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: کار اصلی علامه مصباح در حوزه علوم انسانی اسلامی، تمرکز بر مبانی انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی بود که در نهایت به‌عنوان مبانی اساسی علوم انسانی اسلامی عمل می‌کنند. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا در میزگرد همایش بین‌المللی گرامیداشت آیت الله مصباح یزدی (ره) با عنوان «استاد فکر» که به همت جامعهالمصطفی العالمیه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و ستاد ارتحال علامه مصباح یزدی (ره) برگزار شد، به تبیین نقش علوم انسانی اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت و گفت: نظام ارزشی اسلام به‌طور خاص ناظر به انسان است و اصول انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی در این نظام تأثیرات عمیقی بر تفکر و فعالیت‌های علمی دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تلاش‌های علمی آیت الله مصباح در حوزه علوم انسانی اسلامی، اظهار داشت: کار اصلی علامه مصباح در این حوزه، تمرکز بر مبانی انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی بود که در نهایت به‌عنوان مبانی اساسی علوم انسانی اسلامی عمل می‌کنند. ایشان همواره بر این باور بودند که بدون این مبانی، ساختار علوم انسانی اسلامی امکان‌پذیر نیست
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر اهمیت تفکیک علوم انسانی اسلامی از مدل‌های غربی تأکید کرد و افزود: علامه مصباح همواره بر این نکته پافشاری می‌کرد که در طراحی یک علم انسانی اسلامی باید از مفاهیم و اصول دینی و اخلاقی بهره‌برداری شود. این علوم انسانی باید به‌عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به جامعه اسلامی، توانایی انسان‌سازی و جامعه‌سازی را داشته باشد
ضرورت بازتعریف علوم انسانی اسلامی در مسیر تحقق جامعه متعالی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا اظهار کرد: درک درست از علوم انسانی اسلامی تنها زمانی ممکن است که این علوم بر مبانی انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلامی استوار باشد. این مبانی، از انسان‌شناسی گرفته تا معرفت‌شناسی، در نهایت به‌عنوان نقشه‌راهی برای شکل‌گیری یک جامعه اسلامی عمل می‌کنند، بنابراین علوم انسانی اسلامی باید در چارچوب اصول دینی و انسانی ساخته شوند تا بتوانند به ایجاد یک جامعه متعالی کمک کنند
وی به لزوم بازتعریف مفهوم علم در جامعه اسلامی اشاره کرد و بیان داشت: در دنیای مدرن، علم به‌طور غالب به‌عنوان یک پدیده مستقل از فرهنگ و ارزش‌های انسانی در نظر گرفته می‌شود، اما در نگاه اسلامی، علم باید در چارچوب ارزش‌ها و نظام‌های دینی قرار گیرد. این رویکرد موجب می‌شود که علم نه تنها به‌عنوان یک ابزار برای کشف حقیقت، بلکه به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف انسانی و دینی نیز عمل کند
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر نقش فرهنگستان‌ها در تقویت علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و افزود: فرهنگستان باید فلسفه را در زمره علوم انسانی قرار دهد تا علوم انسانی اسلامی در مرکز توجه قرار گیرند.
وی در ادامه بر ضرورت بازنگری در تقسیم‌بندی‌های موجود و توجه به رویکردهای جدید تأکید کرد و گفت: این تقسیم‌بندی‌های نادرست و نگاه‌های محدود،به درک ما از فلسفه و علم آسیب‌زده‌اند. بنابراین نیاز به بازتعریف و رویکرد جدیدی در این زمینه داریم تا علوم انسانی اسلامی در جایگاه اصلی خود قرار گیرد و جامعه اسلامی بتواند از این علوم بهره‌برداری لازم را داشته باشد
پیوند علم، فرهنگ و ارزش‌های انسانی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به تبیین نقش علوم انسانی اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت و بر ارتباط عمیق این علوم با فرهنگ و ارزش‌های انسانی تأکید کرد.
وی بیان کرد: علم نباید صرفاً به‌عنوان یک پدیده تجربی در نظر گرفته شود و باید در پیوند با انسان و فرهنگ مورد بررسی قرار گیرد. علوم انسانی شامل مراتب مختلفی هستند و برخی از این مراتب مانند متافیزیک و الهیات نقش ویژه‌ای نسبت به سایر علوم دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: محدود کردن معرفت علمی به جنبه تجربی باعث می‌شود که معرفت‌های متافیزیکی از دایره علوم بیرون بروند که این امر به باورها و نگرش‌های دینی بستگی دارد. بر این اساس تغییراتی در نظام آموزشی و پژوهشی ضروری است تا علوم انسانی اسلامی بتوانند به‌درستی واقعیت‌های انسانی و معرفتی را بازتاب دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه به اهمیت متصل شدن الهیات و انسان‌شناسی در تشکیل نظام آموزشی جدید اشاره کرد و گفت: این دو حوزه باید به‌طور مؤثر به یکدیگر پیوند بخورند تا مباحث معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی در مرکز توجه قرار گیرد. این پیوند می‌تواند به درک عمیق‌تری از حقیقت، وجود و ابعاد مختلف انسان کمک کند.
وی افزود: پژوهش در زمینه عواطف انسانی و رفتارهای اجتماعی نیازمند توجه ویژه به تفکرات فلسفی و متافیزیکی است، زیرا این تفکرات به ما کمک می‌کنند تا درکی عمیق‌تر از واقعیت‌های موجود پیدا کنیم و از نتایج تحقیقات و تحلیل‌های بهتری بهره‌مند شویم.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) به نقش دین در تغییرات اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: دین به‌عنوان عنصر بنیادی در زندگی انسان‌ها می‌تواند راهگشای حل معضلات و بحران‌های اجتماعی باشد. ارتباط دین و علم می‌تواند جوامع آگاه‌تری را شکل دهد و به شناخت عمیق‌تری از خود و دنیای پیرامون کمک کند.
لزوم پیوند علم و ارزش‌های انسانی در علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در سخنان خود به اهمیت همراهی تمامی فعالیت‌های علمی با ارزش‌های انسانی و اخلاقی تأکید کرد و ادامه داد: این ارزش‌ها می‌توانند به‌عنوان معیارهایی برای سنجش دانش و پژوهش در تمام حوزه‌ها عمل کنند. نظام‌های آموزشی باید این نگرش را مدنظر قرار دهند و به‌جای محدود کردن خود به مباحث تجربی، ابعاد متافیزیکی و انسانی را نیز در برنامه‌های خود بگنجانند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: برای رسیدن به یکپارچگی میان علوم انسانی و علمی باید از همکاری میان رشته‌های مختلف علمی بهره‌برداری کرد. اگر دیدگاه‌های روانشناختی و جامعه‌شناختی با جنبه‌های متافیزیکی و فلسفی همراه شود می‌توانیم به درکی جامع‌تر از رفتار و واکنش‌های انسانی دست یابیم و مسائل پیچیده‌تری را تحلیل کنیم که نه‌تنها ابعاد فردی، بلکه جنبه‌های جمعی رفتار انسان را نیز شامل می‌شود.
وی همچنین به بررسی ابعاد مختلف و اهمیت علوم انسانی اسلامی در جامعه پرداخت و ابراز داشت: رویکردهای بین‌رشته‌ای می‌تواند به تحلیل و حل معضلات اجتماعی و فرهنگی از دیدگاه‌های مختلف کمک کند. درک درست از تجربیات انسانی نیازمند تحلیل‌های جامعه‌شناسانه در کنار ابعاد دینی و معنوی است که این امر می‌تواند درک بهتری از بحران‌های هویتی و اجتماعی به وجود آورد.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) بر این نکته تأکید کرد که علم و دین باید به‌عنوان دو عنصر مکمل در نظر گرفته شود. این ارتباط می‌تواند به ظهور رویکردهای نوین در پژوهش‌ها و حل مسائل اجتماعی کمک کند.
وی در ادامه بر اهمیت توجه به ابعاد اخلاقی و انسانی در نظام‌های آموزشی تأکید کرد و گفت: این نظام‌ها باید به فراگیران آموزش‌هایی بدهند که آن‌ها را به تفکر انتقادی و خلاقیت تشویق کند و از محدود شدن به یادگیری تجربی و حفظ اطلاعات جلوگیری کنند.
چالش‌های نظام‌های آموزشی و نیاز به بازتعریف علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به چالش‌های موجود در نظام‌های آموزشی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: بسیاری از مباحث علمی موجود در دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های علوم انسانی قادر به حل مسائل و نیازهای انسان معاصر نیستند.
وی به نقد ساختارهای آموزشی موجود پرداخت و بر لزوم ایجاد ساختارهای علمی جدید تأکید کرد که توانایی پاسخگویی به نیازهای معرفتی و اخلاقی جامعه اسلامی را داشته باشند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه افزود: نظام آموزشی فعلی در بسیاری از دانشگاه‌ها به‌ویژه در حوزه‌های علوم انسانی از اصول و مبانی دینی فاصله گرفته است. برای تعریف علوم انسانی اسلامی بر اساس نیازهای جامعه باید به شکلی متفاوت از نظام‌های آموزشی موجود عمل کنیم.
وی همچنین به تلاش‌های علمی آیت‌الله مصباح یزدی در این زمینه اشاره کرد و اظهار داشت: آیت‌الله مصباح یزدی همواره بر این باور بودند که ساختار علمی علوم انسانی باید با تأکید بر ارزش‌های اسلامی و انسانی شکل گیرد. ایشان ساختارهای موجود را ناکافی می‌دانستند و به دنبال بازتعریف این ساختارها برای پاسخگویی به نیازهای جامعه اسلامی بودند.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) بر اهمیت بازنگری در روش‌شناسی علوم انسانی تأکید کرد و گفت: در حال حاضر علم در بسیاری از حوزه‌ها تنها از طریق تجربه‌گرایی و روش‌های تجربی تعریف می‌شود.
وی توضیح داد: این رویکرد از نظر فلسفی و معرفتی، در تضاد با بسیاری از مبانی دینی قرار دارد. به‌عنوان مثال، مسائل متافیزیکی و اخلاقی در دایره علم تجربی نمی‌گنجند. به همین دلیل، باید روش‌هایی جدید در علوم انسانی اسلامی طراحی کنیم که هم‌راستا با دین و فرهنگ اسلامی باشد.
در بخش دیگری از سخنان خود، حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به مقوله‌های هنجاری و تجویزی در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: بسیاری از مسائل در علوم انسانی، به‌ویژه در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی، نیازمند دیدگاه‌های هنجاری و تجویزی هستند که می‌توانند بر اساس مبانی دینی و اسلامی بازتعریف شوند.
ضرورت بازتعریف ساختارهای آموزشی و تحول در روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه سخنان خود به نیاز به طراحی ساختارهای علمی جدید در نظام‌های آموزشی و پژوهشی به‌ویژه در حوزه علوم انسانی اشاره کرد و گفت: این ساختارهای جدید باید نه‌تنها به نیازهای معرفتی و اجتماعی جامعه پاسخ دهند، بلکه باید با ارزش‌های انسانی و دینی هم‌سو و هم‌راستا باشند.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر اهمیت ارتقاء روش‌شناسی‌های جدید و هم‌راستایی آن‌ها با نیازهای جامعه اسلامی تأکید کرد و افزود: در مسیر توسعه علوم انسانی اسلامی باید روش‌های جدیدی را تعریف کنیم که در آن، دانش‌های تجربی و الهی به‌طور هم‌زمان به‌کار گرفته شوند. این کار تنها از طریق همکاری‌های علمی و پژوهشی گسترده در سطح دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمی ممکن خواهد بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا علاوه بر تأکید بر ضرورت بازتعریف علوم انسانی اسلامی، به نیاز به تغییرات اساسی در روش‌های آموزشی و پژوهشی نیز اشاره کرد و مسیر آینده‌ای روشن‌تر برای علوم انسانی در ایران اسلامی ترسیم نمود و بیان کرد: در علوم انسانی صرفاً بر اساس داده‌های تجربی و روش‌های توصیفی نمی‌توان به درک کامل و جامع از موضوعات رسید. به‌ویژه در مسائل فرهنگی و اجتماعی نیاز به رویکردهای هنجاری، تجویزی و اخلاقی داریم که خود بخشی از علم به‌شمار می‌آید.
وی اظهار کرد: محدود شدن علم انسانی به توصیف و تحلیل امور کافی نیست و بسیاری از مسائل اجتماعی و انسانی نیازمند ارزیابی‌های هنجاری و تجویزی هستند که می‌توانند به‌عنوان بخشی از علم در نظر گرفته شوند. در این راستا، برخی از گزاره‌های علمی می‌توانند به عنوان گزاره‌های هنجاری، اخلاقی و حتی بدیهی در نظر گرفته شوند.
مسیر وحدت و هم‌افزایی در جوامع متنوع
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در سخنان خود به اهمیت احترام به تنوع فرهنگی و دینی در جوامع چندلایه و متنوع تأکید کرد و گفت: احترام به گوناگونی آرا و باورها می‌تواند عامل وحدت در این جوامع باشد و فرهنگ‌ها و دیدگاه‌های مختلف می‌توانند به هم نزدیکی بیشتری پیدا کنند.
وی همچنین نتیجه‌گیری کرد که توجه به ابعاد متافیزیکی و انسانی در علم و آموزش نه‌تنها ضروری است، بلکه مسئولیت اجتماعی پژوهشگران و معلمان را نیز شامل می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا افزود: اگر بتوانیم به این اهداف دست یابیم، می‌توانیم فضایی برای بحث و تفکر انتقادی ایجاد کنیم و به پایه‌گذاری فرهنگ علمی و انسانی پایدار و مسئولانه بپردازیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به نیاز رویکرد جامع‌تر و فراملی در دنیای امروز اشاره کرد که باید شامل علوم تجربی، فرهنگی، الهیاتی و متافیزیکی باشد. برای نزدیک شدن به حقیقت و درک عمیق‌تری از شرایط انسانی و اجتماعی‌مان، به هم‌افزایی دائمی بین علوم مختلف نیاز داریم.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در مورد مطالعات سلامت روان گفت: در نظر گرفتن جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی در کنار جنبه‌های بیولوژیک و شناختی می‌تواند به درمان‌های مؤثرتری منجر شود. با گنجاندن آگاهی‌های فرهنگی و معنوی در مراحل درمان، می‌توان بیماران را به پذیرش بهتر خود و زندگی‌شان یاری رساند.
نقش رسانه‌ها و همکاری‌های بین‌المللی در ترویج علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در سخنان خود به نقش مهم رسانه‌ها در انتقال آموزه‌های علمی و انسانی اشاره کرد و گفت: رسانه‌ها می‌توانند از طریق انتشار محتوای آموزشی که به ابعاد انسانی و متافیزیکی می‌پردازد، نگرش‌ها و تعاملات اجتماعی را تغییر دهند و در این راستا به گسترش ارزش‌های انسانی کمک کنند.
وی همچنین بر اهمیت همکاری‌های بین‌المللی و بین‌رشته‌ای تأکید کرد و اظهار داشت: همکاری با فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف و تبادل تجربیات می‌تواند به ما کمک کند تا فهم عمیق‌تری از هویت و وجود انسانی به دست آوریم. این تعاملات می‌تواند زمینه‌ساز گسترش تفکر انتقادی و نگاه‌های جدید به مسائل اجتماعی و فرهنگی باشد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: هر یک از ما باید در ایجاد، حفظ و ارتقاء ارزش‌های انسانی مشارکت داشته باشیم. چنین تلاشی نه تنها به غنای علمی و فکری ما می‌افزاید، بلکه به انسجام جامعه و ایجاد زندگی معنادارتر کمک می‌کند. با تلاش مشترک و حرکت هدفمند، می‌توانیم به آینده‌ای روشن‌تر و انسانی‌تر دست یابیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه نشست به تحلیل و بررسی لزوم بازتعریف ساختار علمی در حوزه علوم انسانی اسلامی پرداخت و تأکید کرد: هویت علمی در فرهنگ و علم نباید تنها به آگاهی از عقاید و مسائل مختلف محدود شود، بلکه این آگاهی باید هم‌راستا با نیازهای معرفتی جامعه و در قالب دینی یا غیر دینی قرار گیرد.
وی با اشاره به مراتب مختلف علم، تصریح کرد که علم دارای مراتب و ارتباطاتی است که برخی از این مراتب در برخی حوزه‌ها تعیین‌کننده و مهم‌تر هستند. به‌ویژه در حوزه‌های متافیزیک و الهیات که نقشی متفاوت نسبت به سایر علوم ایفا می‌شود. شناخت انسان در علوم انسانی تأثیر زیادی بر مباحث الهیاتی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی خواهد داشت.
ضرورت استفاده از روش‌های انتقادی و تجویزی در علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه سخنان خود به تأثیرات روش‌های نقدی و انتقادی بر ساختارهای علمی اشاره و تأکید کرد: روش‌های انتقادی و تجویزی در علوم انسانی باید جایگاه ویژه‌ای داشته باشند. این روش‌ها نه تنها به تحلیل مشکلات موجود می‌پردازند بلکه باید به‌عنوان ابزاری برای تغییر و بهبود شرایط اجتماعی و انسانی عمل کنند. انتقاد و اصلاح از درون بخش جدایی‌ناپذیر هر نظام علمی است.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) ادامه داد: استفاده از رویکردهای انتقادی و تجویزی می‌تواند به ارتقاء علوم انسانی اسلامی کمک کند، به‌ویژه که بسیاری از آموزه‌های اخلاقی و دینی نیز در قالب همین رویکردها جای می‌گیرند و می‌توانند در تحلیل و ساختاردهی علم انسانی مفید واقع شوند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به اهمیت ترکیب روش‌های توصیفی و تحلیلی با رویکردهای تجویزی اشاره کرد و گفت که برای پی‌ریزی علوم انسانی اسلامی، تنها استفاده از داده‌های تجربی کافی نیست. علم باید علاوه بر تکیه بر تجربه از منابع معرفتی غنی مانند اخلاق و فلسفه اسلامی نیز بهره‌برداری کند.
وی در ادامه بر لزوم تغییر در فضای آموزشی و علمی کشور تأکید کرد و گفت: در فضای علمی کنونی، نظرات و دیدگاه‌های مختلف گاهی در تقابل با یکدیگر قرار دارند، اما باید در نظر داشته باشیم که هویت علمی کشور باید به سمت وحدت و هم‌گرایی حرکت کند. برای ارتقاء علمی و دینی کشور، باید دست به دست هم دهیم و از ظرفیت‌های فکری و علمی موجود بهره‌برداری کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا ضمن تقدیر از تلاش‌های علمی اساتید و پژوهشگران، افزود: طراحی رویکردهای نوین در علوم انسانی اسلامی که منطبق با نیازهای جامعه باشد فقط با همکاری جمعی و استفاده از ظرفیت‌های فکری مختلف ممکن است. این مسیر نه تنها موجب ارتقاء علمی کشور می‌شود، بلکه می‌تواند به حل مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز کمک کند.
انتهای پیام/