بزرگنمايي:

عصر قم - ایسنا / تالاب بین‌المللی گاوخونی که مهم‌ترین تالاب در فلات مرکزی ایران است، این روزها به حوضچه‌ای فقیر و تهی از آب بدل شده و داغی بر دل دوست‌داران محیط زیست گذاشته است. چنان که استاندار اصفهان می‌گوید: «اتفاقات دهه اخیر منجر به خشکی کامل تالاب شده است که متاسفانه راهکارهای کوتاه مدت هم نمی‌تواند به احیای کامل آن ختم شود.»
امروز 14 بهمن مصادف با 2 فوریه، روز جهانی تالاب‌ها است. هدف از نامگذاری این روز افزایش آگاهی جهانی درباره نقش حیاتی تالاب‌ها برای حفظ چرخه طبیعت و تنوع‌زیستی در جهان است. تالاب گاوخونی اصفهان، مهم‌ترین تالاب در فلات مرکزی ایران است که آب آن تا دو دهه پیش از منبع اصلی و دائمی خود یعنی رودخانه زاینده‌رود تأمین می‌شد. البته سیلاب‌ها و زیرحوضه‌های فصلی و موقت دیگری نیز در تغذیه این تالاب نقش داشته‌اند، اما سهم آن‌ها کمتر از 10 درصد بوده است. این تالاب در جنوب شرقی استان اصفهان و در شرق شهرستان ورزنه واقع شده است.
تالاب گاوخونی در سال 1354 در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر قرار گرفت و از این منظر رسیدگی دائمی به شرایط آن اهمیت جهانی دارد، اما تصاویر ماهواره‌ای از اوایل دهه 80 روند کم آبی این تالاب اکولوژیک را نمایان می‌کند.
این تالاب که تا دو دهه پیش، از رودخانه زاینده‌رود تأمین می‌شد، حالا مانند مادرش زاینده‌رود خشک و بی‌جان در جنوب شرقی استان اصفهان چشم به راه تدبیری از جانب مدیران و متولیان است. در حالی که همین چند روز پیش منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان از روند خشکی 99 تا 100 درصدی این تالاب خبر داده است.
شینا انصاری، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، پنجشنبه 11 بهمن در سفر یک‌روزه‌ خود به استان اصفهان و در آیین بزرگداشت روز جهانی تالاب‌ها گفت: «مشکلات اصلی امروز استان اصفهان، نتیجه توسعه‌های ناپایدار در سال‌های گذشته است.» او تاکید کرد: «واگذاری‌های بی‌رویه و توسعه‌های نامناسب باعث شده است که برداشت بی‌رویه از منابع آب صورت گیرد. ظاهرا تصور می‌کردیم که منابع آب نامحدود هستند و می‌توانیم هر چقدر خواستیم از آن‌ها استفاده کنیم.» حالا این تصور اشتباه گذشتگان، تالاب گاوخونی که مهم‌ترین تالاب در فلات مرکزی ایران است را تبدیل به حوضچه‌ای فقیر و تهی از آب بدل کرده و داغی بر دل اصفهان و تمامی دوست‌داران محیط زیست گذاشته است.
نیازمند از سرگیری ستاد احیای تالاب‌ها در سطح ملی هستیم
مرجان شاکری، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در گفت‌‍وگو با ایسنا با بیان اینکه تالاب‌ها به‌عنوان زیست‌بوم‌هایی پویا و ارزشمند، ذی‌نفعان متعددی را در بر می‌گیرند، اظهار می‌کند: گروه‌های مختلفی از جامعه؛ از جمله کشاورزان، صنایع، مردم محلی و جوامعی که معیشت‌شان وابسته به این اکوسیستم‌ها است، از وجود تالاب‌ها بهره‌مند می‌شوند. علاوه بر این، محیط زیست نیز از پایداری و استمرار حیات تالاب‌ها منتفع می‌گردد.
وی می‌افزاید: این اکوسیستم‌های ارزشمند نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی، تنظیم چرخه‌های هیدرولوژیکی و تأمین منابع آبی دارند و از این‌رو، حفاظت و احیای آن‌ها ضرورتی انکارناپذیر است. با این حال، در سال‌های اخیر، مشکلات متعدد و عوامل انسانی و طبیعی، تالاب‌ها را در مسیر نابودی قرار داده است.
مدیرکل محیط زیست استان اصفهان بیان می‌کند: این نابودی به معنای ایجاد تغییرات اساسی در اکوسیستم‌هایی است که محل زیست‌گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی، به‌ویژه پرندگان مهاجر، محسوب می‌شوند و به‌عنوان یک چرخه حیات کامل شناخته می‌شوند. با برهم خوردن این تعادل زیستی، نه‌تنها زیستگاه‌های طبیعی در معرض تخریب قرار می‌گیرند، بلکه زندگی مردمانی که معیشتشان به این منابع وابسته است نیز دستخوش چالش‌های جدی می‌شود.
شاکری اضافه می‌کند: کاهش سطح آب، ورود آلاینده‌ها، تغییر کاربری اراضی، توسعه بی‌رویه صنایع و نبود مدیریت یکپارچه، از جمله عواملی هستند که تالاب‌ها را با بحران مواجه ساخته‌اند. در چنین شرایطی، دستگاه‌های اجرایی و نظارتی متعددی موظف به پایش و حفاظت از این زیست‌بوم‌های حیاتی هستند.
وی می‌گوید: سازمان محیط زیست، به‌عنوان نهادی میان‌بخشی، نقش کلیدی در نظارت بر عملکرد این دستگاه‌ها ایفا می‌کند و مسئولیت اجرای برنامه‌های احیا را بر عهده دارد، اما احیای مؤثر و پایدار تالاب‌ها، نیازمند همکاری همه‌جانبه تمامی ذی‌نفعان است؛ از دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های اجرایی گرفته تا مردم محلی، کشاورزان، صنایع و فعالان زیست‌محیطی. بدون هم‌افزایی و مشارکت جمعی، تلاش‌ها برای احیای تالاب‌ها به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
شاکری ادامه می‌دهد: انتظار می‌رود که با ازسرگیری جدی فعالیت‌های ستاد احیای تالاب‌ها در سطح ملی، تدوین و اجرای برنامه‌های جامع و هدفمند، و بسیج تمامی ظرفیت‌های اجرایی و مردمی، گام‌های مؤثری در راستای احیای این اکوسیستم‌های ارزشمند برداشته شود. تنها در سایه این تلاش‌های هماهنگ و متعهدانه است که می‌توان امید داشت چرخه حیات به تالاب‌های کشور بازگردد و این میراث طبیعی گران‌بها برای نسل‌های آینده حفظ شود.
راهکارهای کوتاه مدت نیز نمی‌تواند به احیای کامل تالاب گاوخونی ختم شود
مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان نیز پیرامون خشکی تالاب گاوخونی به خبرنگار ایسنا می‌گوید: پیرو سفر رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به اصفهان و جلسه‌ای که با انجمن‌ها و فعالان محیط زیست داشتیم مطرح کرده‌ایم که در اتفاقات مربوط به تالاب گاوخونی کم کاری رخ داده است. کم کاری که مربوط به چند سال اخیر نیست، بلکه شامل چندین دهه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: اتفاقات دهه اخیر منجر به خشکی کامل تالاب شده است که متاسفانه راهکارهای کوتاه مدت هم نمی‌تواند به احیای کامل آن ختم شود، اما در جلسه اخیر، اساتید دانشگاه و کارشناسان با تجربه راهکارهایی را مطرح کردند که امیدواریم بتوانیم در یک بازه زمانی نه چندان طولانی تالاب گاوخونی را احیا کنیم.
استاندار اصفهان می‌افزاید: نیاز است که سازمان محیط زیست و اداره کل محیط زیست استان اصفهان به‌عنوان یک مطالبه‌گر اصلی پیگیر این حق باشند و ما هم به‌عنوان مدیران استان موظف به پیگیری خواهیم بود.
جمالی‌نژاد ادامه می‌دهد: در اکثر مواقع در مقابل صنعت و کشاورزی، محیط زیست مظلوم واقع می‌شود که در اینجا وظیفه ما حمایت همه‌جانبه از محیط زیست است، چراکه باید کاری کنیم این سرمایه طبیعی از بین نرود و برای آیندگان به‌عنوان یک میراث حفظ شود.
امیدوارم این صدا شنیده شود
همچنین حشمت‌الله انتخابی، پژوهشگر و فعال محیط زیست نیز پیرامون تالاب گاوخونی در روز جهانی تالاب‌ها به خبرنگار ایسنا می‌گوید: تا قبل از دهه 80 به تالاب‌های کشور توجه مختصری می‌شد و ما اندکی نگران بودیم، اما اواسط دهه 80 که خشک شدن تالاب گاوخونی دقیقآ آشکار شد، اهمیت تالاب‌ها نیز خودش را بیشتر نشان داد. از همان سال نیز از دیداری که از گاوخونی داشتیم با تالاب عهد و پیمان بستیم که هرساله به مناسبت روز جهانی تالاب‌ها و برای حمایت از این پدیده در خطر، اینجا جمع شویم تا اهمیت این پدیده طبیعی را به مسئولان یادآوری کنیم.
انتخابی ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته خواستار حقابه محیط زیستی رودخانه و تالاب شدیم. این درحالی است که 176 میلیون متر معکب آب برای تالاب گاوخونی و تقریبا 133 میلیون متر مکعب برای نیاز زیست محیطی زاینده‌رود در نظر گرفته می‌شود.
این فعال محیط زیست می‌گوید: امیدوارم این صدا شنیده شود؛ نه تنها برای گاوخونی، بلکه برای تمام تالاب‌ها و دریاچه‌‎هایی مانند ارومیه تدبیری اندیشه شود، چراکه دیگر منابع طبیعی این کشور در معرض خطر هستند که اگر به دادشان نرسیم به سرانجام گاوخونی دچار خواهند شد.
علی خواجه کفرانی، مسئول مرکز سرمحیط بانی تالاب گاوخونی نیز به خبرنگار ایسنا می‌گوید: تالاب گاوخونی که از مهم‌ترین تالاب‌های کشور محسوب می‌شود، در طول سال‌های گذشته به خاطر کم آبی‌های پی در پی دچار خشکسالی شده است. امیدواریم با پیگیری‌های مسئولان حقابه تالاب تامین گردد و گاوخونی به روزهای خوب گذشته خود بازگردد.
سال‌هاست که مشکلات آبی اصفهان و خشکی زاینده‌رود را در رسانه‌ها گفته‌ایم و خوانده‌ایم؛ مشکلاتی که نه تنها به خشکی زاینده‌رود بسنده نکرد، بلکه گریبان تالاب گاوخونی را هم گرفته و این تالاب را به حوضچه‌ای خشک و بی‌رمق تبدیل کرده است. حالا در روز جهانی تالاب‌ها این بغض در گلوی اصفهان مانده و دیگر رمقی بر جان خشکیده بستر همیشه با طراوت زاینده‌رود نمانده است.

این در حالی‌است که بعد از شرب، مصرف محیط زیست در فهرست اولویت‌های تصمیم‌گیری برای آب زاینده‌رود است و قاعدتاً تعیین تکلیف برای صنعت و کشاورزی باید منوط به تخصیص آب این دو اولویت باشد، اما چیزی که امروز شاهد آن هستیم، زنده بودن صنایع پرمصرف آبی در مسیر رودخانه خشک، نصف و نیمه‌جان بودن کشاورزی و خداحافظی با تالاب گاوخونی و ظهور تبعات محیط زیستی آن نظیر فرونشست و ... در اصفهان است.

supports HTML5 video