بزرگنمايي:

عصر قم - بهداشت نیوز /اظهارات کارشناسان گیاهان دارویی و نتایج تحقیقات انجام شده در 20 سال اخیر، نشان می‌دهد که بسیاری از عرقیات گیاهی تولید شده در کشور، حاوی متانول (الکل چوب) بقایای فلزات سنگین، سموم آفت‌کش، کودهای غیرمجاز و دارای آلودگی‌های باکتریایی و میکروبی است.
شیوه‌های غلط، غیراستاندارد و سودجویانه تولید و همچنین، رعایت نشدن اصول کاشت، برداشت و نگهداری گیاهان دارویی، دلیل اصلی وجود مقادیر کم تا زیاد متانول، بقایای فلزات سنگین یا آلودگی‌های سمی و باکتریایی و میکروبی در بسیاری از عرقیات گیاهی است.
در حالی که محققان در این تحقیقات بر ضرورت نظارت مستمر بر نحوه تولید عرقیات گیاهی به دلیل آمار قابل توجه عرضه و تقاضای این محصولات در کشور تاکید کرده‌اند، تولیدکنندگان عرقیات گیاهی می‌گویند که با وجود مکلف بودن سازمان غذا و دارو به نظارت بر نحوه تولید محصولات خوراکی، نه تنها خبری از حضور بازرسان و ناظران در واحدهای سنتی و صنعتی تولید عرقیات گیاهی نیست هم تعداد کارگاه‌های زیر زمینی، غیرمجاز و بدون مجوز در کشور رو به افزایش است و هم به دلیل اینکه نشان «سیب سلامت» با پرداخت هزینه قابل خریداری است، باید در کیفیت و سلامت انواع عرقیات گیاهی موجود در بازار شک کرد.
وجود متانول و انواع آلودگی‌ها در عرقیات گیاهی به دلیل ضعف شدید نظارت‌ها
بازار
آقای «میم» صاحب یک عطاری بزرگ در شمال شهر تهران است. سابقه فعالیت این عطاری به دو نسل قبل از تولد آقای «میم» برمی‌گردد و آقای «میم» که سومین نسل از این خانواده عطار است، برای تکمیل دانش خود به دانشگاه رفته و فارغ‌التحصیل رشته مهندسی گیاهان دارویی است.
عرقیات گیاهی عرضه شده در این عطاری، همگی از یک تولیدکننده خاص است و قیمتی گران‌تر از محصولات مشابه در عطاری‌های این منطقه دارد. توضیح درباره دلیل گرانی قیمت‌ها، پای کیفیت و مرغوبیت را به میان می‌کشد و اینجاست که عطار جوان، ادعا می‌کند بسیاری از عرقیات گیاهی موجود در بازار، غیراستاندارد، غیربهداشتی، آلوده به سموم و مضر برای سلامت است.
«هرگیاه حاوی قند (فروکتوز) حتما اتانول (الکل اتیلیک) هم تولید می‌کند. قند موجود در گیاه، عامل رشد گیاه است. متانول (الکل چوب یا الکل متیلیک) هم بر اثر فعالیت متابولیک گیاهان و هم بر اثر تقطیر و عرقگیری غلط تولید می‌شود. هر گیاهی که اتانول داشته باشد، حتما می‌تواند متانول هم تولید کند. هرچه مقدار باکتری‌ها در بافت گیاه بیشتر باشد، متانول طبیعی در گیاه غلیظ‌تر است. متانول هم مثل اتانول، عامل رشد گیاه است و به همین دلیل در بسیاری مناطق کشور، برای رشد سریع‌تر یا باردهی بیشتر، محلول اتانول یا متانول روی گیاه می‌پاشند. 
بعضی از گیاهان مثل خارشتر، شنبلیله، رازیانه، انیسون، یونجه و دارچین، بیشترین مقدار متانول طبیعی را دارند و در زمان عرقگیری، باید این ویژگی طبیعی گیاهان را مدنظر داشته باشیم ولی متاسفانه بسیاری از تولیدکنندگان عرقیات گیاهی، به این خاصیت توجه نمی‌کنند و گیاهان را به صورت فله می‌جوشانند در حالی که هیچ نظارتی هم بر نحوه تولید نیست. میزان متانول موجود در عرقیات گیاهی، ارتباط مستقیم با فرآیند تولید دارد. 
وقتی تولیدکننده‌ای، برای منفعت بیشتر، شوید را پاک نکرده و با چوب و ساقه‌هایش می‌جوشاند، حتما در عرق تولید شده، متانول هست چون جوشاندن چوب به تولید متانول منجر می‌شود. بسیاری از عرقیات گیاهی در کشور، برخلاف ادعای تولیدکنندگان، حاوی افزودنی است و ناخالصی عرقیات را از قیمت نازل این محصولات می‌توان فهمید. وقتی در حال حاضر، هر کیلو هل بیش از 3 میلیون تومان و هر کیلو گل گاو زبان حدود 2 میلیون تومان است، چطور ممکن است بطری یک لیتری عرق هل 130 هزار تومان و یک لیتر عرق گل گاو زبان کمتر از 100 هزار تومان باشد آن هم در حالی که بسته‌بندی هر لیتر، حدود 50 هزار تومان هزینه دارد؟ دلیل تولید عرقیات گیاهی بی‌کیفیت، ضعف شدید نظارت بر فرآیند عرقگیری و بی‌اطلاعی بازرسان از شیوه صحیح عرقگیری است. اغلب بازرسانی که به کارگاه‌های عرقگیری می‌روند، فقط به تمیزی دیوار و کف کارگاه توجه دارند و نمی‌دانند که عرقگیری از گیاه کپک زده و فاسد یا آلوده به خاک و چوب و حشره، چه عوارضی برای سلامت مصرف‌کننده دارد.»
آقای مهندس ح - غ، مدیرعامل یک شرکت تولید عرقیات گیاهی و کارشناس گیاهان دارویی است. این مهندس کشاورزی حرف‌های عطار جوان را رد نمی‌کند ولی با جملات علمی‌تر و پخته‌تری درباره خطر تولید و عرضه عرقیات گیاهی آلوده و مسموم ابراز نگرانی می‌کند.
«عرقگیری، یا از گیاه خشک یا از گیاه‌تر انجام می‌شود. تکلیف ما با گیاه‌تر معلوم است چون به‌طور طبیعی احتباس آب دارد اما گیاه خشک باید چند ساعت پیش از عرقگیری خیسانده شده، یک نوبت شسته شده و دوباره خیسانده شود و سپس به مرحله عرقگیری برسد. در عرقگیری از انواع گیاهان دارویی، باید شرایط علمی و بهداشتی را رعایت کنیم چون در غیر این صورت، آنچه به دست مصرف‌کننده می‌رسد، یک محصول آلوده، بی‌کیفیت و حتی مضر برای سلامت خواهد بود.
بیشترین خطر بی‌توجهی به موازین عرقگیری، وجود متانول در عرقیات است در حالی که با رعایت شیوه صحیح، میزان متانول غیرطبیعی که در واقع همان الکل چوب و مرگ‌آور است، نزدیک به صفر خواهد بود. بی‌توجهی به پاکسازی بافت چوبی بعضی گیاهان یا استفاده از گیاه فاسد یا گیاه مرطوبی که به درستی خشک نشده و به مرحله تخمیر رسیده، باعث تولید متانول در زمان عرقگیری خواهد شد. مدت زمان خیساندن گیاهان دارویی، مشخص و بسیار محدود است. عرق به دست آمده از گیاهی که به جای 8 ساعت، سه روز در آب خیسانده شده، حتما مسموم و فاسد است. گیاه مرطوب و تخمیری که هم از نظر رنگ و هم از نظر اسانس، سیاه شده، باید معدوم شود اما فرد ناشی یا منفعت‌طلب، همین گیاه را برای عرقگیری استفاده می‌کند.»
آقای «سین»، مسوول فنی یک شرکت تولیدکننده گلاب و روغن گل محمدی و مدعی ممنوعیت استفاده از هرگونه ماده شیمیایی در خاک و آب مزرعه 100 هکتاری تحت نظارت این شرکت است.
آقای «سین» مدعی است که گلاب تولید شده در این شرکت، گواهینامه ارگانیک از اتحادیه اروپا دارد و تمدید این گواهینامه، منوط به نمونه‌برداری سالانه از خاک مزرعه و تایید صفر یا نزدیک به صفر بودن مقادیر سموم در خاک یا گل و غنچه خشک و بررسی شرایط تولید و کیفیت محصول نهایی است. آقای «سین» در توضیح چگونگی وجود بقایای فلزات سنگین یا سموم دفع آفات در عرقیات گیاهی تولید شده به شیوه سنتی یا صنعتی در ایران، به «اعتماد» می‌گوید: «تعداد عرقیات ارگانیک در ایران، انگشت‌شمار است و در عوض، با تعداد بالایی از عرقیاتی مواجهیم که گیاه مورد استفاده‌شان با انواع سم و کود شیمیایی مجاز و غیرمجاز تغذیه شده است. سم و کود شیمیایی مجاز یا غیرمجاز، علاوه اینکه مانع از آفت‌زدگی گیاه می‌شود، رشد گیاه را تسریع می‌کند و البته دلیل اصلی استفاده از سموم و کود شیمیایی، قیمت نازل این مواد سمی در مقابل سود قابل توجه برداشت هرچه زودتر محصول است. کود اوره، از جمله کودهایی است که رشد گیاه را تسریع کرده و حجم گل را افزایش می‌دهد اما گیاه تغذیه شده با کود اوره، دیگر یک گیاه ارگانیک نیست.
سم زینو، سال‌هاست که در دنیا منسوخ شده ولی هنوز به صورت قاچاق وارد ایران می‌شود و از جمله سموم پرطرفدار بین کشاورزان است. تغییر الگوی کشت به دلیل زیان‌دهی، از دیگر دلایل آلودگی عرقیات گیاهی است. کشاورزی که تا یک سال قبل، سیب‌زمینی یا گندم می‌کاشته و زمینش را با کود شیمیایی یا سموم غیرمجاز یا آب آلوده به مقادیر بالای نیترات تغذیه می‌کرده، امسال در همین زمین، کاسنی یا بومادران یا شاتره می‌کارد در حالی که بقایای کود شیمیایی، همچنان در خاک و آب این زمین باقی مانده و توسط گیاه جذب خواهد شد و در زمان عرقگیری هم از بین نخواهد رفت چون بقایای نیترات، نیتریت و انواع سموم غیرمجاز دفع آفات، گاهی تا 5 سال در آب و خاک زمین کشاورزی باقی می‌ماند.»