بزرگنمايي:
عصر قم - بیابان‌زایی امروز یکی از مهم‌ترین مسائل و معضلات استان قم لقب گرفته و براساس آمار درحال حاضر 200 هزار هکتار از اراضی استان به کانون گردوغبار تبدیل شده است.
به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، ؛ بیابان‌زایی یکی از چالش‌های مهم در استان قم به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر مشکلات متعددی را بر زیست بوم استان ایجاد کرده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
واقعیت این است که بیابان‌زایی تأثیرات منفی بر محیط‌زیست و اقتصاد منطقه دارد. بخش عمده‌ای از مساحت استان قم دارای شرایط خشک و بیابانی است و گسترش بی‌رویه فعالیت‌های انسانی بدون لحاظ مسائل زیست محیطی باعث تشدید پدیده بیابان‌زایی شده است.
براساس پیگیری‌های خبرنگار دانشجو، 500 هزار هکتار نیز از مساحت استان؛ در آستانه بیابانی شدن قرار دارند. این بحران زیرساخت‌های حیاتی استان از جمله خطوط انرژی، مواصلاتی و منابع آب را تهدید می‌کند و با پیامد‌های اجتماعی و اقتصادی همچون مشکلات تنفسی، هزینه‌های درمانی و تعطیلی مراکز آموزشی همراه شده است.
از طرفی دیگر خاک قم به دلیل کمبود مواد مغذی در مدت زمان کمتر دچار فرسایش می‌شود. البته کاهش منابع آبی و برداشت بی رویه از منابع زیر زمینی نیز یکی دیگر از دلایل به شمار می‌رود.
توسعه کشاورزی پایدار، کشت گیاهان مقاوم به خشکی، ایجاد پوشش گیاهی، مدیریت منابع آب، استفاده از تکنولوژی‌های نوین، ترمیم اکوسیستم، کشاورزی مدرن و... می‌تواند راهکار‌های مناسبی برای مهار بیابان‌زایی باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ترویج کشاورزی مدرن می‌تواند یکی از راهکار‌های بیابان‌زدایی باشد. برای مثال با توسعه و معرفی گیاهان مقاوم به خشکی، کشاورزان می‌توانند در مناطق خشک و نیمه‌خشک به تولید ادامه دهند و فشار بر روی منابع آبی را کاهش دهند.
کشاورزی مدرن با استفاده از تکنیک‌های نوین مانند کشت هیدروپونیک، آبیاری قطره‌ای و استفاده از بذر‌های اصلاح‌شده می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد. این امر به کاهش نیاز به زمین‌های بیشتر برای تولید غذا کمک می‌کند.
براساس استناد به منابع علمی؛ آبیاری هوشمند، کشت بدون خاک، کشاورزی حفاظتی، بذر‌های اصلاح شده، کشاورزی دقیق، کشت چندگانه، مدیریت زنجیره تامین، کشت عمودی و... راه‌هایی از کشاورزی مدرن است.
صادق آبروش رئیس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، به بررسی پیامد‌های بیابان‌زایی در استان و راهکار‌های مقابله با این چالش پرداخت.
آبروش با اشاره به پیامد‌های بیابان‌زایی در قم، این معضل را به دو بخش اقتصادی و اجتماعی، انسانی تقسیم کرد.
وی ادامه داد: از منظر اقتصادی، بیابان‌زایی زیرساخت‌های حیاتی استان از جمله خطوط آب، برق، گاز و مسیر‌های ارتباطی به‌ویژه مسیر‌های گرمسار و قم را تهدید می‌کند.
آبروش گفت: همچنین مراکز جمعیتی و زیرساخت‌های نفت و گاز در معرض خطر قرار گرفته و گاهی موجب تعطیلی مراکز اداری و تجاری شده است. از سوی دیگر، مشکلات تنفسی برای سالمندان و کودکان، تحمیل هزینه‌های درمانی به خانواده‌ها و تعطیلی مدارس از جمله پیامد‌های اجتماعی و انسانی این بحران به شمار می‌آید.
200 هزار هکتار از مساحت قم بیابانی است
وی با توجه به وضعیت بیابان‌ها در استان قم تصریح کرد: طبق آمار موجود، مساحت بیابان‌های قم حدود 25 هزار هکتار است. بر اساس آخرین مطالعات انجام‌شده در سال 1398، 105 هزار هکتار از این بیابان‌ها به‌عنوان کانون گردوغبار شناسایی شده بود؛ اما با شرایط بحرانی کنونی، این میزان به 200 هزار هکتار افزایش یافته است. همچنین 500 هزار هکتار دیگر از اراضی استان نیز در آستانه تبدیل به بیابان قرار دارند.
استیفای حق‌آبه دشت مسیله مغفول مانده است
رئیس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم از راهکار‌های مقابله با بیابان‌زایی در قم گفت و تاکید کرد: برای جلوگیری از بیابان‌زایی، ابتدا باید بر روی فرهنگ‌سازی، آموزش و ترویج حفاظت از منابع طبیعی تمرکز کرد.
وی در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو با بیان اینکه مشارکت مردمی در کنار اقدامات نهاد‌های مسئول ضروری است، عنوان کرد: استیفای حق‌آبه دشت مسیله نیز یکی از اولویت‌ها است که از 27 سال گذشته تاکنون مغفول مانده است.
وی همچنین با اشاره به تأثیر سد پانزده خرداد بر کمبود آب دشت مسیله، خاطرنشان کرد: کشاورزان آب آزادشده از این سد را صرف زمین‌های خود کرده و هیچ آبی به دشت مسیله وارد نمی‌شود.
وی با بیان نقش کشاورزی در بیابان‌زدایی گفت: بهره‌وری بالاتر از منابع آب، مدیریت مصرف، کاشت گونه‌های کم‌آب‌بر و تغییر الگوی کشت متناسب با اقلیم قم را از جمله گام‌های موثر برای بیابان‌زدایی است.
آبروش گفت: همچنین کشت گیاهان مقاوم و استفاده از روش‌های نوین کشاورزی و کشاورزی هوشمند می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد.
رئیس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در ادامه پیشنهاد کرد: کشت محصولات جالیزی به دلیل آب بری بسیار زیاد لازم است در استان کم آبی مانند قم به‌طور کامل حذف شود.
نقش دستگاه‌های مختلف اجرایی در بیابان‌زدایی
وی با تاکید بر اینکه بیابان‌زدایی وظیفه‌ای فراتر از منابع طبیعی است، افزود: دستگاه‌های مختلفی همچون محیط زیست، مدیریت بحران، سازمان آب منطقه‌ای، شرکت نفت و گاز، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و حتی صداوسیما از جهت فرهنگ سازی باید به کمک منابع طبیعی پیشتاز باشند.
آبروش به ضرورت سامان‌دهی چرای دام به‌ویژه شتر‌ها اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از مسائل مورد اشاره سامان‌دهی چرای دام، به‌ویژه شتر‌ها بود.
وی ادامه داد: مشخص نیست مسئولیت مدیریت چرای دام به عهده چه نهادی است. جهاد کشاورزی از این بخش حمایت می‌کند، اما باید وضعیت شتر‌هایی که از خارج استان وارد می‌شوند، تعیین تکلیف شود. کاهش پوشش گیاهی در منطقه مسیله باعث شده چراگاه‌ها برای شتر‌ها محدودتر شود و این روند پوشش گیاهی منطقه را بیش از پیش تهدید می‌کند.
رئیس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در ادامه این گفت‌و‌گو با اشاره به اهمیت همکاری بین‌سازمانی، فرهنگ‌سازی و مشارکت مردمی، بر لزوم اقدامات فوری و برنامه‌ریزی شده برای کنترل و کاهش روند بیابان‌زایی در قم تاکید کرد.
وی همچنین هشدار داد که اگر این اقدامات جدی گرفته نشود، خسارت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بیشتری به استان تحمیل خواهد شد.