عصر قم - بافت فرسوده شهری یکی از مهم‌ترین مسائلی بوده که در بررسی نظام مشکلات استان همواره مورد توجه قرار می‌گرفته، بررسی‌ها نشان می‌دهد درحال حاضر 1500 هکتار از بافت شهری قم دچار فرسودگی شده است که دولت با مشارکت مردم و سرمایه‌گذاران باید چاره‌ای برای این موضوع اندیشه کند.
به گزارش خبرنگار گروه استان‌های ، مهدی حاجیلو ؛ بافت فرسوده شهری یکی از معضلات مهمی بوده که همواره در بررسی مشکلات استان مورد توجه قرار گرفته است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
براساس تعریف شورای عالی شهرسازی از بافت فرسوده، داشتن 3 عامل، عدم نفوذ، داشتن 50 درصد ریزدانگی و عدم استحکام بنا برای مشخص شدن یک بافت فرسوده کافی است.
واقعیت این است که بافت فرسوده نه تنها معضلاتی را برای شهروندان بلکه چالش‌های بسیاری را نیز برای مسئولین ایجاد می‌کند. البته نباید فراموش کرد که بافت فرسوده بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی شهر را تشکیل می‌دهد.
پس باید در نظر گرفت در احیای بافت فرسوده شهر باید طوری آن را بازسازی کرد که لطمه‌ای به بافت فرهنگی و تاریخ غنی که در این نقاط بافت فرسوده وجود دارد، وارد نشود.
فاز پنجم عماریاسر، محله شاه حمزه، چهل اختران، دروازه ری و... بخشی از بافت‌های فرسوده شهری قم بوده‌اند که برخی از آنها طی یک سال اخیر سر و سامان پیدا کرده‌اند.
بر اساس اعلام شورای عالی شهرسازی و معماری، از بین 13 هزار هکتار محدوده شهری در قم، حدود 315 هکتار به عنوان بافت تاریخی تعریف و مصوب شده است که البته برخی از کارشناسان نسبت به این میزان محدوده، انتقاداتی دارند.
موضوع بافت تاریخی و بافت فرسوده در استان قم مخالفان و موافقانی دارد و البته ملاک عمل برای اجرای برنامه‌ها در هر یک از این دو محدوده باید بر اساس مصوبه کمیسیون ماده 5 استانداری و البته با موافق میراث فرهنگی باشد که طی سال‌های اخیر دو بار طرحی برای بافت تاریخی قم تهیه شده که با وجود تصویب در کمیسیون ماده 5 با مخالفت میراث فرهنگی قرار گرفته است.
اختلاف نظر‌ها در بین دستگاه‌های متولی ساخت و ساز در قم از جمله اداره کل راه و شهرسازی، شهرداری قم و میراث فرهنگی استان در خصوص میزان محدوده بافت تاریخی بعد از 5 سال همچنان ادامه دارد و این امر سبب سردرگمی مردم ساکن این بافت شده است.
هر چند که برخی از مناطق بافت تاریخی به دلیل آنکه مشوق‌های لازم به مالکان جهت بازسازی خانه‌ها ارائه نمی‌شود، در حال نابودی و خالی شدن از سکنه است و از سویی دیگر معضلات اجتماعی و امنیتی به سبب سکونت اتباع خارجی را نیز در این مناطق شاهد هستیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم در اردیبهشت‌ماه سال 1403 در گفت‌وگویی خبری اظهار کرد: حدود سه هزار و 700 هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد شهری و حدود 120 هزار بنای ناپایدار در قم وجود دارد.
وی از وجود برخی مشوق‌ها که با حمایت دولت و شهرداری در اختیار افرادی که در بافت فرسوده زندگی می‌کنند خبر داد و گفت: دریافت پروانه با 50 درصد تخفیف، استفاده از تسهیلات مختلف نهضت ملی مسکن، ساخت یک‌طبقه تشویقی، استفاده از تسهیلات ویژه در خصوص پارکینگ و یک درب اضافه از جمله بسته تشویقی ویژه مالکان ساکن در بافت فرسوده است.
اهمیت موضوع بافت فرسوده شهر قم باعث شد تا این بار خبرگزاری دانشجو به این مسئله مهم مدیریت شهری بپردازد. در همین راستا سراغ مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی شهرداری قم رفته و گفتگویی با وی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
احیای بافت فرسوده نیازمند مدیریت واحد شهری است
علی‌رضا خاکی در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اظهار کرد: یکی از چالش‌های اصلی حوزه بافت فرسوده، چند وجهی بودن آن است. مسائل این مناطق به‌طور همزمان اجتماعی، اقتصادی و بافتی هستند.
وی افزود: برای حل این مشکلات نیاز به شناخت دقیق از مسائل هر محله داریم و باید مدیریت واحد شهری ایجاد شود. این امر می‌تواند نقش مهمی در شناسایی و برنامه‌ریزی برای مسائل مختلف ایفا کند. اکثر این مشکلات در تعامل میان دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف نیاز به هماهنگی دارند و نمی‌توان تنها به یک دستگاه متکی بود.

تاکید بر نقش بخش خصوصی در احیای بافت فرسوده شهری
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی شهرداری قم در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار دانشجو مبنی بر نقش بخش خصوصی در احیای بافت فرسوده، خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاران نقش مهمی در بهسازی بافت فرسوده دارند. اما چالش این است که نمی‌توان تمام این 1500 هکتار را با بودجه دولتی به تنهایی احیا کرد.
وی ادامه داد: بنابراین شهرداری باید زمینه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را فراهم کرده و از مشارکت مردمی برای رفع مشکلات این مناطق بهره‌برداری کند. سرمایه‌گذاران با ورود به این مناطق می‌توانند به خلق فرصت‌های شغلی و بهبود معیشت مردم کمک کنند.
مردم مهم‌ترین رکن بازآفرینی شهری هستند
خاکی با تاکید بر افزایش نقش مشارکت مردمی در این حوزه گفت: مشارکت مردمی نقش بسیار مهمی دارد. شهرداری در سال‌های اخیر اقدام به راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری در محلات کرده که مستقیماً با مردم ارتباط برقرار می‌کند و به شناسایی مسائل و ارائه راهکار‌های متناسب با نیاز محله‌ها می‌پردازد. این دفاتر به شناسایی دقیق‌تر مشکلات می‌پردازند و با استفاده از ظرفیت‌های محلی، به برنامه‌ریزی برای بهبود بافت‌های فرسوده کمک می‌کنند.
وی در ادامه اشاره کرد: مردم مهم‌ترین رکن بازآفرینی شهری هستند و می‌بایست متولیان احیای بافت فرسوده را همراهی کنند تا با ایجاد بستر مناسب بتوان به این امر مهم پرداخت.
احیای «دروازه ری» از افتخارات شهرداری است
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی شهرداری قم در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو توضیح داد: یکی از موفق‌ترین پروژه‌ها، ساماندهی محله دروازه ری بوده است که با همکاری فعال اجتماعی و منابع دولتی و برنامه‌ریزی منسجم، در مدت کوتاهی به پایان رسیده است.
وی اشاره کرد: این پروژه نشان‌دهنده توانمندی شهرداری در به کارگیری منابع بهینه و تعامل با جامعه محلی برای بهسازی بافت‌های فرسوده است. همچنین بازسازی جداره‌های با ارزش بازار از دیگر اقدامات موفق شهرداری است که در این سال‌ها اجرا شده است.
وی افزود: چشم‌انداز شهرداری برای بهسازی بافت‌های فرسوده در قم شامل چند اقدام کلیدی است. یکی از اهداف اصلی ما ایجاد دفاتر تسهیل‌گری است که طرح‌های بهسازی با مشارکت مردم و گروه‌های اجتماعی برنامه‌ریزی و اجرا شوند.
خاکی در ادامه توضیح داد: همچنین تلاش داریم با افزایش خدمات عمومی مانند فضای سبز و تعریف پروژه‌های کوچک مقیاس، به بهبود کیفیت زندگی مردم در این مناطق کمک کنیم. در کنار اینها، پیگیری طرح‌های مصوب توسعه شهری در محدوده بافت فرسوده نیز در دستور کار قرار دارد.

دولت موظف بوده سالانه 10 درصد از بافت‌های فرسوده را احیا کند/همه دستگاه‌ها موظف به حضور در احیای بافت فرسوده شهری هستند
وی ادامه داد: احیای پروژه‌های بافت فرسوده نیازمند زمان است و در سال 1397 هم دولت مصوب کرده بود سالانه 10 درصد از بافت‌های فرسوده را احیا کند.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی شهرداری قم گفت: دولت احیای بافت‌های فرسوده را به طور مستقیم به وزارت راه و شهرسازی و یکی از معاونت‌های تخصصی تحت عنوان شرکت بازآفرینی شهری واگذار کرده است.
وی ابراز کرد: البته باید توجه داشت در احیای بافت فرسوده تنها وزارت راه و شهرسازی و شهرداری متولی نیستند بلکه باید همه دستگاه‌های اجرایی حتی دستگاه‌هایی که متولی فرهنگ هستند در میدان حضور پیدا کنند.
خاکی در ادامه با اشاره به پروژه‌های شهرداری قم در احیای بافت فرسوده توضیح داد: طی 5 سال اخیر اتفاقات خوبی در این حوزه انجام شده که بازگشایی فاز 5 عمار یاسر، احداث خیابان روحانی و شهیدان برقعی، دروازه ری و... از جمله آنهاست.
وی در ادامه تاکید کرد: باید در نظر گرفت که همه 1500 هکتار بافت فرسوده مصوبی که امروز در قم داریم نیازمند توسعه زیرساخت‌ها و اصلاح شبکه آب، برق، فاضلاب و... هستند.

مسائل اجتماعی از ملاک‌های تعریف بافت فرسوده است
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی شهرداری قم خاطرنشان کرد: تا سال 1398 شهر قم حدود 1200 هکتار بافت فرسوده مصوب داشت.
وی افزود:، اما در سال 1398 با اضافه شدن لایه‌ای به اسم مسائل اجتماعی، این عدد به 1500 هکتار افزایش یافت. توانمندسازی مردم و رفع فقر از مهم‌ترین مسائلی است که در احیای بافت فرسوده باید به آن توجه داشت.
حفظ هویت تاریخی شهر از دغدغه‌های شهرداری قم است
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی شهرداری قم در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو، بیان کرد: یکی از مهم‌ترین موضوعات در بهسازی بافت فرسوده، دغدغه حفظ هویت شهری است. حفظ این هویت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ما بوده چرا که شهر قم دارای بافت تاریخی غنی است.
وی ابراز کرد: پروژه‌های بازآفرینی در محدوده‌های تاریخی این شهر، همراه با توسعه هویتی بوده‌اند و موجب شده‌اند که روح و ارزش‌های فرهنگی قم حفظ شوند.
خاکی تصریح کرد: به عنوان مثال، پروژه‌هایی مانند دروازه ری، چهل اختران و اباسر با توجه به حفظ هویت شهری توسعه یافته‌اند. ما معتقدیم که زائران با دغدغه‌های فرهنگی به قم سفر می‌کنند و همین دغدغه‌های فرهنگی محرک توسعه در این شهر است.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی شهرداری قم گفت: تاکید ما بر این است که بتوانیم طرح‌های مصوب توسعه شهری را در محدوده بافت فرسوده پیگیری کنیم و از تمام ظرفیت‌های محلی، اجتماعی و سرمایه‌گذاری در راستای بهسازی این مناطق استفاده کنیم. عدم نوسازی در بافت‌های فرسوده یک معضل اجتماعی است که با توجه به مسائل اقتصادی، تقویت محلات و حفظ هویت فرهنگی باید به طور جدی در دستور کار قرار گیرد.

وی در پایان اشاره کرد: حفظ هویت فرهنگی، بهبود زیرساخت‌ها، مشارکت مردم و تعامل با سرمایه‌گذاران از عوامل کلیدی در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری قم به شمار می‌روند که شهرداری با جدیت این مسائل را دنبال می‌کند.
علی طاهری‌نیا رئیس اداره معماری بافت‌های واجد ارزش و طرح‌های بازآفرینی اداره کل راه و شهرسازی استان قم در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اظهار کرد: برنامهریزی‌های اداره کل راه و شهرسازی در خصوص احیای بافت فرسوده از طریق برگزاری جلسات ستاد بازآفرینی شهری دنبال می‌شود.
وی در ادامه افزود: متاسفانه ضوابط بافت تاریخی باعث عدم استقبال ساکنین از نوسازی واحد‌ها شده است یکی از مهم‌ترین مسائل و چالش‌هایی است که در استان با آن مواجه هستیم.

اختصاص اراضی 48 و 32 هکتاری توسط دولت سیزدهم جهت احیای بافت فرسوده قم
طاهری‌نیا در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار دانشجو مبنی بر تصمیمات دولت سیزدهم در احیای بافت فرسوده گفت: دولت سیزدهم با اختصاص اراضی 48 و 32 هکتاری در تلاش بود بتواند بافت فرسوده شهر را احیا کند.
وی افزود: شروع تملک محله‌های چهل اختران، دروازه ری، فاز 5 عمار یاسر، مغازه‌های قبرستان نو و تملک مغازه‌های داخل گیت امنیتی حرم مطهر از طریق تهاتر با اراضی 48 هکتاری انجام شد.
رئیس اداره معماری بافت‌های واجد ارزش و طرح‌های بازآفرینی اداره کل راه و شهرسازی استان قم در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو با اشاره به برنامه‌ریزی دولت درخصوص ارائه بسته‌های تشویقی در احیای بافت فرسوده، عنوان کرد: بهمن‌ماه سال 1401 بود که وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم سیاست‌های 19 بندی را در راستای حمایت از احیای بافت فرسوده ابلاغ کردند.
وی در پایان با تاکید بر اینکه در موضوع بافت فرسوده نیازمند هستیم دستگاه‌های اجرایی استان نقش بیشتری داشته باشند، عنوان کرد: تا امروز تعامل خوبی با همکارانمان در شهرداری داشته‌ایم، اما برای رسیدن به نقطه مطلوب این کافی نیست و نیازمند هستیم همه دستگاه‌ها به ویژه دستگاه‌های فرهنگی نقش آفرینی جدی داشته باشند.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی